Ik ben al decennialang een voorvechter van goeie koffie en dat was ook de reden waarom ik destijds met Coffeeness begonnen ben: om meer bewustwording te creëren voor (h)eerlijke, kwaliteitsvolle en transparante koffie.
Ik ben al decennialang een voorvechter van goeie koffie en dat was ook de reden waarom ik destijds met Coffeeness begonnen ben: om meer bewustwording te creëren voor (h)eerlijke, kwaliteitsvolle en transparante koffie.
In het begin was ik een beetje naïef… Ik dacht dat je automatisch eerlijke en goede koffie zou krijgen als je meer betaalde. Er zou sowieso een groter bedrag bij de koffieboeren belanden, toch? Think again!
Fairtrade koffie, biologisch, Rainforest Alliance… het zijn allemaal labels die eigenlijk niets zeggen! In de loop der jaren heb ik dat the hard way moeten leren. Ik sprak er onlangs nog over met Jörg Volkmann van Elephantbeans – een koffiebranderij die het wél goed doet – en we hadden het onder andere over de directe koffiehandel.
Bovendien bezocht ik – in 2018 alweer – een bijzonder interessant evenemenent over dit onderwerp, waar een heleboel koffieliefhebbers en kenners samenkwamen om een groot probleem in de koffiewereld te bespreken.
Transparency Colloquium in Hamburg
Het “Transparency Colloquium” werd georganiseerd door Quijote-Kaffee samen met Prof. Peter Roberts van de Goizueta Business School. Een internationale groep van koffiespecialisten, branders, koffiekopers, barista’s, persvertegenwoordigers en bloggers namen deel.
Het belangrijkste onderwerp tijdens deze bijeenkomst was het belang van transparantie in de toeleveringsketen van koffiebonen en hoe de verschillende spelers in het proces met elkaar communiceren. Want sommige branderijen spenderen veel tijd aan het maken van transparantierapporten, zodat kopers perfect kunnen zien wel stukje van het door hen betaalde bedrag bij de koffieboeren terecht komt.
En dat is een duidelijke stap in de goede richting die iedereen zou moeten toejuichen – maar natuurlijk is dat niet het geval. Grote, industriële branderijen doen meestal totaal niet aan transparantie. En wie leest dergelijke rapporten überhaupt?
Toen deze vraag gesteld werd op het Transparency Colloquium, bleven de meeste handen beneden. Daarom vragen we ons met z’n allen af: hoe kan het onderwerp transparantie nog beter gevisualiseerd worden en onder de aandacht gebracht worden?
We willen jou als koffiedrinker vragen laten stellen bij elk kopje dat je drinkt. “Waar komen de bonen vandaan?” “Wie heeft ze geteeld?” En vooral:
Wat verdienen de koffieboeren?
Hoeveel krijgen de koffieboeren per pond groene koffiebonen? Voel je vrij om het antwoord hieronder bij de reacties te plaatsen als jij een idee hebt. Maar de meeste mensen die weleens koffie drinken, hebben nog maar zelden of nooit over deze vraag nagedacht.
Daarom heeft Prof. Peter Roberts de pagina Transparenttradecoffee gemaakt, waar branders kun koffies kunnen registeren. Hier kom ik oude bekenden tegen met koffiebonen die me telkens weten te overtuigen: Quijote Kaffee, Elephantbeans, Cross Coffee, Hot Roasted Love en de Flying Roasters.
Wat betekenen de cijfers op de website?
Green price per pound: Green price paid to the grower (GPP) is the final negotiated price per pound (in $US) paid to a farmer or his/her cooperative, and represents the f.o.b. price at the point and time of export.
Return To Origin: Return to Origin, or RTO, represents the percentage of a coffee’s retail sale that goes back to the coffee supply chain at its origin. RTO is calculated by dividing the green price paid to the grower (GPP) by the green-pound equivalent price charged for each bag of roasted coffee. Green- pound equivalent price is calculated by converting posted (on-line) prices to one-pound equivalents, and then assuming 15% shrinkage during the roasting process.
Bron: transparenttradecoffee.org
Directe handel als marketingstrategie
Fairtrade- en biolabels hebben één voordeel: ze hanteren bepaalde criteria en er is een verificatieproces. De details over de voor- en nadelen hiervan ga ik je besparen, maar laat ons kort zeggen dat je vaak in de maling wordt genomen als (bewuste) consument. Alleen grote organisaties kunnen zich dergelijke labels veroorloven.
En dan dringt de vraag zich op wat “directe handel” eigenlijk is en of het wel altijd een voordeel is. Welke vereisten worden er gesteld om zo’n label te krijgen? Moet de brander eens op vakantie zijn geweest in pakweg Mexico als hij Mexicaanse bonen koopt, of moet hij regelmatig ter plaatse zijn om alles te checken? Hoe vaak? En wat dan net? En hoe wordt dit gecontroleerd?
In het artikel “Direct Trade is Dead, Long Live its Founding Principles” van Nick Brown, gaat de auteur in op de geschiedenis van de term, de pioniers in de industrie en de geleidelijke corruptie van het woord door marketingmensen. “Directe handel” – net zoals “Fairtrade” – klinkt natuurlijk goed in de reclame, maar deze woorden worden niet altijd gebruikt door mensen die ook het idealisme nastreven.
Zelf observeer ik zeer nauwlettend wat er bij branders en koffiehandelaren online gebeurt, en dat doe ik al meer dan een decennium lang. En jammer genoeg zie ik ook “directe handel” verschijnen bij white-label producten, waarbij de verkoper producten van andere bedrijven gaat aanprijzen. De branderij heeft dus niets met de marketing te maken en van directe handel is geen sprake.
Julius Rathgens van de Leuphana University Lüneburg heeft in opdracht van het Institute of Ethics and Transdisciplinary Sustainability Research onderzoek gedaan naar deze materie en probeert alles overzichtelijk voor te stellen. Hij gaf een lezing op het “Transparency Colloquium” waar ik aandachtig naar geluisterd heb. Hij onderzocht onder meer wie er werkt – of beter gezegd: reclame maakt – met de term “directe handel” in de breedste zin van het woord.
Volgens zijn gegevens zijn er 97 directe importbranders en handelaren in Duitsland. Of: 97 branders die zich zo noemen. Hiervan heeft zo’n 20% de boerderijen waar “hun” koffiebonen gekweekt worden, nog nooit bezocht. En dat cijfer zegt nog niets over de omstandigheden ter plaatse.
Transparantie als eerste stap
Wie “directe handel” alleen maar gebruikt als handige marketingstrategie, devalueert daarmee de betekenis van het woord en is niet met ethiek bezig. Directe handel is trouwens ook niet de enige manier om goede en eerlijke koffie te krijgen.
Kijk maar naar Moyee Coffee uit Amsterdam – een branderij die zich volop richt op directe handel, maar eigenlijk weinig info geeft over de bonen zelf – al smaakt de koffie wel goed. Bocca is een Nederlandse branderij die minder uitpakt met slogans als “Direct Trade” en “transparantie”, maar hier wel degelijk rekening mee houdt en zelfs een stapje verder gaat dan de meesten. Bovendien zijn hun roasts overheerlijk!
Als je als koper echt bezig bent met waar je kopje koffie vandaan komt, is het niet eenvoudig om door de bomen het bos te zien. Hoe weet je wie serieus bezig is met zijn product en ook de koffieboeren een degelijke vergoeding geeft, en wie niet? Het is niet makkelijk, dat kan ik je zeggen!
Ik denk dat transparantie een belangrijke eerste stap is. Want als je kunt zien welke weg de koffiebonen hebben afgelegd, waar ze vandaan komen en hoeveel de koffieboeren krijgen per zak bonen die je koopt, kun je alvast een bewuste keuze maken. Daarom ben ik zo blij met initiatieven als Tranparent Trade Coffee en The Pledge, waar complete transparantie geëist wordt.
Want als er één ding is dat naar voren kwam tijdens de bijeenkomst in Hamburg, is het dat er nog maar weinig onderzoek gedaan is en dat er niet erg veel betrouwbare cijfers zijn. En dat er vaak geen onderscheid gemaakt wordt tussen de verschillende groeiregio’s ter wereld. Dat is volgens mij absurd, want de situatie in bijvoorbeeld Kenia is toch helemaal anders dan in pakweg Guatemala?
Transparantie leidt tot een beter overzicht van de afgelegde weg van elke koffieboon – van de producent tot de consument. En het is dé basis om problemen aan te pakken. Transparantie lost het probleem niet direct op, maar zorgt er wel voor dat alle betrokkenen zich meer bewust gaan worden van wat er allemaal fout loopt – ook wij als consument.
De angst voor transparantie
Het verbaast me natuurlijk niet dat branderijen argwanend zijn tegenover complete transparantie. Vooral de industriële, grote koffiebedrijven staan niet te springen om alles zomaar bloot te geven, maar ook sommige andere branders zijn niet happig. En ik denk dat ik weet waarom…
Als je kijkt naar de getallen van de “Green Price Per Pound” en “Return To Origin” die op Transparenttradecoffee staan vermeld, wordt het een en ander duidelijk. Veel branders willen hun naam niet in deze lijst opnemen, en dit wil niet noodzakelijkerwijs zeggen dat ze oneerlijke praktijken hanteren, maar eerder dat ze de rechtstreekse vergelijking met andere branderijen niet willen aangaan. Hier zie je de cijfers echt zwart op wit! En alleen maar de cijfers.
Dan vallen alle nuances weg. En gaat heel wat informatie verloren. Want het kan best zijn dat een branderij er wel op staat om de koffieboeren waar ze mee samenwerken een eerlijk loon te geven, maar dat hun RTO percentage toch iets minder mooi staat naast dat van anderen. Of dat ze op nog talrijke andere manieren bijdragen aan de gemeenschappen ter plaatse in de koffielanden.
Ik zou je dan ook aanraden om de getallen op de juiste manier te interpreteren. Iedereen die zich bij dergelijk initiatief aanmeldt, hoort bij de producenten die alvast de nodige moeite doen, begaan zijn met hun product en de koffieboeren. Achter de prijzen en percentages zit een complexe berekening die ook niet álles zegt. Ik moedig je aan om rechtstreeks vragen te stellen aan de branders in kwestie, ze zullen je meestal met plezier te woord staan.
Bovendien zien de gegevens van zo’n 20% van de branderijen die wél naar het land van herkomst reizen, er ook niet zo mooi uit op papier. En dan zijn er dus nog de talloze branders die zich (nog) niet geregistreerd hebben bij deze website. Het belangrijkste is dat een branderij open kaart speelt en je duidelijk kunt zien waar hun koffie vandaan komt (land, regio en specifieke boerderij) – als ze de naam van de koffieboer kennen, krijgen ze extra punten 😉.
Ik kan me voorstellen dat velen onder de “goedkope supermarktkoffie-kopers” zouden schrikken als ze wisten hoeveel van het door hen betaalde bedrag effectief naar de boeren gaat. Jammer genoeg staat het niet op de verpakking geschreven dat dit bedrag vaak een pak minder dan 20% is. En in welke omstandigheden de koffietelers werken. Je mag al blij zijn als je te weten komt uit welk continent de koffie afkomstig is.
Boerenbedrog
Wie de ontwikkelingen in de Specialty Coffee Scene volgt (weer zo’n loze benaming die op zich een artikel verdient), zou kunnen denken dat er de laatste jaren heel wat veranderd is in de koffiewereld. Maar zouden de koffieboeren dat ook vinden? Want het is niet omdat wij meer betalen voor een pakje koffie, dat de telers ter plekke ook meer verdienen.
Er is eigenlijk een soort boerenbedrog aan de gang… Merken ontwikkelen specifieke bonen en fancy klinkende drankjes (Triple Mocha Frappuccino, Pumpkin Spice Latte Macchiato, Matcha Fusion Espresso) en beslissen dat ze voor deze “speciale” varianten best wat extra mogen vragen. In koffiecapsules kun je tal van smaakjes en “specialiteiten” vinden, en ook Starbucks heeft sommige van de bovenstaande namen op de menukaart staan.
Over die laatste gesproken: wist je dat Starbucks zijn distributielicentie in 2018 aan Nestlé heeft verkocht? Dat belooft niet veel goeds. Maar dit terzijde…
Gelukkig zijn er wel nog mensen die er alles aan doen om écht eerlijke koffie te verkopen.
Velen van hen waren aanwezig op het “Transparantie Colloquium” in Hamburg. Met sommigen van hen heb ik een leuk gesprek gevoerd. De sfeer was goed en er waren heel wat constructieve ideeën. Er was trouwens ook uitstekend bier van de Craft Brewer Olli, die toch ook even een vermelding verdient.
Ik ben optimistisch… Dat meer en meer branderijen een transparantierapport gaan afleveren over hun volledige toeleveringsketen. Dat koffieboeren steeds vaker eerlijk vergoed zullen worden. Dat er nog meer initiatieven over transparantie en eerlijke handel zullen komen.
Maar ik leef niet in een droom en ik weet dat de weg nog lang is. En daarom is het de bedoeling dat ook consumenten alsmaar bewuster gaan kopen en ook transparantie eisen van hun branderijen.
Op de vraag “Wat verdienen koffieboeren” is het antwoord dus helaas nog altijd: veel te weinig! Maar jij hebt als koffiedrinker meer macht dan je zou denken! Aarzel niet om duidelijke info te vragen voor je een zakje koffiebonen koopt. Shop bewust. Bekijk de eerder vermelde websites regelmatig. En vooral: gooi nooit (echt absoluut nooit) supermarktkoffie in je winkelwagentje!
Heb jij een mening over dit onderwerp? Ken je nog een leuk initiatief of kun je een branderij aanbevelen? Dan hoor ik graag van je in de reacties hieronder!
Hoofdfoto artikel: Andreas van Heyden Instagram: andivanheyden
