RIP cappuccino, lang leve Flat White! Zelden is er in de koffiewereld zo heftig gediscussieerd over een onderwerp als over de tenondergang van de cappuccino. Starbucks heeft dit koffiedrankje een tijdje stiekem van het menu gehaald en barista’s over de hele wereld rollen minachtend met hun ogen als één of andere idioot het toch bestelt in hun koffiebar.
RIP cappuccino, lang leve Flat White! Zelden is er in de koffiewereld zo heftig gediscussieerd over een onderwerp als over de tenondergang van de cappuccino. Starbucks heeft dit koffiedrankje een tijdje stiekem van het menu gehaald en barista’s over de hele wereld rollen minachtend met hun ogen als één of andere idioot het toch bestelt in hun koffiebar.
Want als je een beetje mee bent met je tijd, bestel je een Flat White! Dat is namelijk het stoere broertje van de cappuccino…
De reden daarvoor is simpel, als we de vele online artikelen en discussies over dit onderwerp mogen geloven: een cappuccino wordt veel te vaak verkeerd bereid!
Dan hebben we het over de verhouding tussen melkschuim en espresso – en over de volgorde waarin de vloeistoffen in het glas of kopje komen – waardoor een cappuccino al te vaak een latte macchiato wordt.
Ik vind het allemaal een beetje vermoeiend als ik eerlijk ben. Er wordt zó veel druk op de schouders van de Flat White gelegd, dat het melkdrankje zelfs geacht wordt om de kloof tussen een espresso macchiato en een latte te overbruggen…
Maar kan dat wel? Wat is een Flat White eigenlijk? Hoe wordt het bereid? Heb ik een ultiem Flat White recept? Waarom is dit nieuw koffiedrankje met veel melk zoveel beter dan een cappuccino? En kun je echt een verschil proeven? Dat zoeken we hieronder samen uit!
Flat White vs cappuccino: Overeenkomsten, verschillen en het geheim van het melkschuim
Een cappuccino is Italiaans en wordt zo genoemd omwille van de “melkschuimhoed” (of “kapje” in het Italiaans) die de espresso draagt in een kopje van ongeveer 180 ml. Een lichte “bolvorm” is van het allergrootste belang – alvast volgens de Italianen zelf.
In de loop der tijd is het echter uitgegroeid tot een drankje dat geserveerd wordt in een gigantische mok waarbij het melkschuim zo hoog mogelijk wordt gestapeld – alsof er een prijs te winnen valt voor de hoogste “schuimtoren”.
En chocolade is lekker, slagroom ook – daar zijn we het over eens. Dus strooien we maar wat cacaopoeder op de cappuccino en roeren we er wat room doorheen. Kan niet slecht zijn!
Oh ja, dan heeft nog iemand de stomme ⅓ regel bedacht: één derde espresso, één derde warme melk, één derde melkschuim. Ik zie de Italianen tot hier rollen met hun ogen!
Met andere woorden: van de oorspronkelijke cappuccino blijft niet veel meer over. Een goed voorbeeld van hoe Italiaanse koffie buiten Italië naar de vaantjes wordt geholpen!
En terwijl de hele wereld de cappuccino aan het “heruitvinden” ging, was er iets heel anders aan het brouwen in Australië…
“Down Under” is altijd een land van de (Britse) immigranten geweest, zo kwamen ook de Italianen richting het land van Crocodile Dundee. En ze brachten hun hele koffiecultuur mee, inclusief cappuccino (toen nog op de juiste manier gezet).
Maar we weten allemaal dat de Britten het eerder hebben voor tea. Het was uit deze botsing van culturen dat de Flat White ontstond:
De basis van een espressoshot en melkschuim bleef behouden, net als het oorspronkelijke formaat van het kopje. De Aussies maakten het melkschuim echter veel vloeibaarder, zodat ze het (in theorie, of niet) ook in hun thee zouden kunnen gieten. Toch was er iemand die het thee-waardige melkschuim bij de koffie deed, en de Flat White was geboren!
In eerste instantie vroegen veel Aussies zich waarschijnlijk af “What is a Flat White?“, maar ondertussen weten koffieliefhebbers overal ter wereld dat de “platte witte” zo genoemd wordt omdat het schuim minder stevig is, en het daardoor ook “plat” op het kopje blijft liggen. En what’s in a name: het hele drankje wordt door de grote hoeveelheid melkschuim vrij licht van kleur.
Flat White en latte art: De rosetta als kwaliteitskenmerk?
Ik ben een grote fan van latte art! Ik ben altijd gefascineerd door de kleine kunstwerkjes die op de kopjes worden gemaakt en ik volg sommige van de grootmeesters ook op Instagram.
Wat ik echter niet goed begrijp, is de ophef die gemaakt wordt over latte art in verband met een Flat White. Veel lifestyle-artikelen over het onderwerp doen net alsof het mooie melkschilderij het enige is wat van belang is bij deze “nieuwe” drank. Alsof je geen Flat White hebt zonder.
Natuurlijk ziet een kopje koffie met latte art er goed uit op Instagram/social media, en is het geweldig om dergelijk kunstwerkje in je kopje te vinden in de koffiebar. Maar een Flat White met een “gewone” schuimlaag kan ook heel lekker zijn!
Veel belangrijker voor mij is dat de espresso lekker is, correct bereid werd, dat het melkschuim de juiste consistentie heeft en dat het geheel de juiste temperatuur én verhoudingen heeft.
Want anders ondergaat de Flat White snel hetzelfde lot als de cappuccino: uiterlijk boven inhoud, zoveel mogelijk franjes om te verhullen dat iemand alleen geld wil verdienen met een nieuwe hype – zoals bij de zogenaamde skinny coffee waarmee je vanzelf gewicht verliest, hah!
Het verschil tussen een Flat White en een cappuccino is flinterdun – dat is het altijd geweest en zal het altijd blijven. Het was volgens mij niet nodig om er een nieuwe naam (en bijhorende trendy hashtag) op te plakken. Maar we moeten de social media tevreden houden natuurlijk…
Hierbij een kleine zijsprong: de discussie cortado vs Flat White die je soms op diezelfde social media tegenkomt, is helemaal van de pot gerukt! Een cortado is een espresso met opgewarmde melk (zo’n 30 tot 50%), en is populair in Spanje en Portugal. Heeft dus niets met de “witte van Down Under” te maken.
Hoe maak je een Flat White: Recept, tips en enkele waarschuwingen
Als je naar Australië reist en de vraag stelt “How to make a Flat White?“, krijg je hopelijk te horen dat het gaat om een combinatie van espresso of koffie, samen met vloeibaar microschuim.
Kort samengevat is het melkschuim de essentie van een succesvolle Flat White coffee. We willen immers meer dan koffie met veel melk, wat dat zou gewoon een koffie verkeerd zijn.
Het Australische drankje staat of valt met de juiste consistentie van de opgeschuimde melk. Het erg vloeibare schuim moet plat op de koffie vallen, maar toch romig zijn. Dan vormen de melksuikers, melkeiwitten en de componenten van de koffie samen een perfecte symfonie op de tong.
Als je melkschuim eerder de consistentie heeft van badschuim, is het oorlog in de mond, waarbij er een soort van barrière gevormd wordt op de smaakpapillen tegen de koffie en de smaken zich niet kunnen vermengen. Daarom is het perfecte microschuim zo belangrijk.
Te heet melkschuim is dan ook weer een afknapper, want dan gaat de zoete basisstructuur verloren en krijg je geen smaakvol tegenwicht voor het sterke espresso-aroma.
Dit is mijn recept:
- 1 klein espressoshotje
- 100 tot 150 ml zorgvuldig opgeschuimde melk
That’s it! Echt waar! Geen grote glazen vol melkschuim, geen andere fantasietjes (zoals bij een cappuccino), geen bijkomende ingrediënten. Maar hoeveel ml is een shotje espresso? Ongeveer 25 ml – alles daarboven levert een veel te donker drankje op dat de naam Flat White niet waardig is.
Maar hoe krijg je dan dat perfecte, vloeibare melkschuim? Helaas is dat alleen mogelijk met de juiste apparatuur en voldoende tijd – oefenen tot je erbij neervalt!
En dat brengt ons bij het volgende punt…
Welke apparatuur heb je nodig om een Flat White te bereiden?
Je hebt een automatische melkopschuimer in huis en denkt dat apparaatje even vanonder het stof te halen om een Flat White te bereiden? Think again…
Ik weet uit ervaring dat elektrische melkopschuimers (en ook de handmatige versies die op batterijen werken) niet geschikt zijn voor deze taak. Degelijke elektrische modellen kunnen een romig en lekker schuim produceren, kijk maar naar de Philips Senseo Milk Twister, maar het is gewoon te stevig voor de Australische koffiespecialiteit.
Met manuele melkopschuimers zoals de schitterende Bodum Latteo, kun je zeker iets verwezenlijken, maar je moet wel opletten met de melktemperatuur. En het is belangrijk dat je niet te enthousiast aan het “pompen” gaat, want anders krijg je opnieuw een vrij stevig melkschuim dat perfect is voor een latte macchiato, maar niet voor een Flat White.
Wat blijft er dan nog over van apparatuur? Eigenlijk alleen het stoompijpje op een goede espresso machine. Je hebt toch een toestel nodig om de benodigde espresso te bereiden, dan kun je net zo goed het melkschuim met hetzelfde apparaat maken. Als je het espressoshotje bereid met bijvoorbeeld de Rancilio Silvia, ben je alvast goed vertrokken. Want een goede espresso machine bezit meestal ook een handig stoompijpje met de juiste stoomkracht.
Vaak heeft een goedkope volautomatische koffiemachine ook dergelijk stoompijpje om melk op te schuimen. Jammer genoeg is er bij deze toestellen meestal niet genoeg stoomdruk beschikbaar en zit je lang met de melk te knoeien. Dat is wel bruikbaar hoor, maar niet romig en helemaal perfect.
Bovendien kun je met een volautomatisch koffiezetapparaat bonen geen echte espresso bereiden, alleen wat ik een “volautomatische espresso” noem. Twee keer nét niet goed genoeg dus.
Niet te vergeten: je hebt ook een melkkan nodig. Een professioneel exemplaar uit roestvrij staal, als je belang hecht aan het resultaat. En alsjeblieft een versie met tuit! Want deze heb je nodig om het schuim precies onder de crema te krijgen, zeker als je je wilt wagen aan een beetje latte art.
De ervaring leert dat het voor beginners vaak moeilijk is om met grotere kannen om te gaan, omdat je veel preciezer kunt “tekenen” met kleine melkkannetjes.
Ik zou je nu kunnen doorverwijzen naar heel wat YouTube tutorials over hoe je moet opschuimen en je overladen met bakken technische informatie over het perfecte melkschuim. Maar dat ga ik niet doen, omdat oefening toch de beste leerschool blijft. Er zal veel melk moeten vloeien voor je het perfecte microschuim hebt, maar eens je het onder de knie hebt, begint het experimenteren pas echt!
Welke koffie voor een Flat White?
Het is moeilijk om te zeggen welke de beste koffie is om deze specialiteit te bereiden. In principe maakt het niet uit welke roast van espressobonen je gebruikt voor een Flat White, als de bonen maar vers en van goede kwaliteit zijn. Hou je van een sterkere smaak? Ga dan gerust voor espressobonen met een stevige kick! Of kies ervoor om het milder te houden met een iets zachtere espressobranding.
Wie denkt dat een Flat White altijd een espresso met melk hoeft te zijn, heeft het mis. In goede koffiebars krijg je meestal een zeer bloemrijke Third Wave roast om een “platte witte” te maken. Dat is niet toevallig: Third Wave smaken (bloemig, fruitig, fris) en thee zijn elkaar niet vreemd. En herinner je je de Australische geschiedenis? Juist: het zijn in feite Britten. En Britten houden van thee.
Bovendien gaat het microschuim van een Flat White ook qua smaak goed samen met lichter gebrande bonen, want een “Australische cappuccino” hoort nu eenmaal vrij zacht te zijn.
Anderzijds toont een Flat White, vooral in de bloemrijke versie, sneller de foutjes en zwakheden als er iets is misgelopen tijdens de bereiding of de branding niet goed is gebeurd. Dan krijgt je frisse en fruitige roast snel een onaangename zure ondertoon, die nog versterkt wordt door het melkschuim.
Als een koffiebar beslist om een Flat White op het menu te zetten in plaat van een cappuccino, dan moeten ze lichtere, zachtere espressobonen in huis halen. Donkere roast vinden dan weer hun plaats in een cappuccino – ze passen gewoonweg beter in een wat robuuster kader.
Smaak van een Flat White: Is het écht anders dan een cappuccino?
Als je het bovenstaande in acht neemt, is er wel degelijk een verschil tussen een cappuccino en een Flat White. De gebruikte koffie- of espressobonen kunnen verschillen, en dat geeft vanzelfsprekend een andere smaak. Maar het grootste verschil zit ‘m in de centimeters – of eerder millimeters in dit geval.
De “Australische witte” heeft vloeibaarder schuim dat plat op het kopje valt, terwijl de opgeschuimde melk bij een cappuccino bol staat en steviger is. Dat geeft op zich niet zo’n heel groot smaakverschil, maar wel een ander mondgevoel.
Ik begrijp dus eigenlijk niet zo goed waarom iedereen plots TEGEN een cappuccino is, en een Flat White plots hét drankje van het moment is.
Is dit niet gewoon een slimme marketingtruc om (quasi) hetzelfde drankje opnieuw te verkopen in een hip, nieuw jasje? Zodat iedereen zich plots helemaal trendy voelt bij het bestellen van een “Flat White coffee” – inclusief Australisch accent? Zou het niet slimmer zijn om dezelfde kwaliteitsnormen opnieuw toe te passen bij een cappuccino en zo een heerlijk duo te creëren dat aan ieders smaken kan voldoen?
Trouwens, we zouden haast vergeten dat er nog talloze andere soorten koffie bestaan, zoals een mokka, caffè latte, latte macchiato enz. De vergelijking Flat White vs latte toont nog veel meer verschillen, omdat bij deze laatste heel wat minder melkschuim gebruikt wordt en meer warme melk.
Een latte macchiato heeft dan weer de typische laagjes en stevig melkschuim. De vraag “wat is mokka?” houden we dan weer voor een andere keer, of laten we over aan mensen met Arabische roots.
Mijn punt is: staar je niet blind op al deze benamingen en kies gewoon voor een goed gemaakte, kwaliteitsvolle koffie, bereid met eerlijke koffiebonen, met of zonder melk.
Over het onderwerp Flat White vs cappuccino kan ik duidelijk zijn: vraag naar een drankje met “melkhoed” als je een stevige, donkere roast in je kopje wilt, en naar een “platte witte” als het allemaal wat zachter mag smaken.
Ik ben alvast benieuwd naar jouw mening. Wie wint het duel: cappuccino of Flat White? Proef jij het verschil? Zijn er nog andere overeenkomsten? Laat je gaan in de ruimte hieronder!
