Veel mensen zijn op zoek naar de ultieme gezondheidsformule en met recente gebeurtenissen die de hele wereld hebben getroffen (dan bedoel ik natuurlijk COVID-19), is een goede gezondheid vandaag nog belangrijker geworden.
Veel mensen zijn op zoek naar de ultieme gezondheidsformule en met recente gebeurtenissen die de hele wereld hebben getroffen (dan bedoel ik natuurlijk COVID-19), is een goede gezondheid vandaag nog belangrijker geworden.
We weten allemaal dat wat we eten en drinken een invloed heeft op ons immuunsysteem en dat we onszelf via onze voeding sterker en gezonder kunnen maken. Er is dus geen beter moment om de vraag “Is koffie gezond?” voor eens en voor altijd te beantwoorden.
Op het internet kun je veel informatie vinden over dit onderwerp. Maar het web is ook een bron van leugens en zowat iedereen kan zijn ultieme waarheid aan de wereld verkondigen. Zo komt het dat niemand uiteindelijk nog weet wat waar is en wat niet.
Nieuwe onderzoeken brengen ook steeds vaker nieuwe feiten aan het licht – wat we vroeger als algemene waarheid beschouwden, wordt morgen misschien ontkracht.
Mag je nog brood eten of moet je helemaal koolhydraatarm gaan? Is vegan de oplossing? Zijn avocado’s verantwoord op het gebied van gezondheid en ecologie? En hoe zit het nu met fair trade bananen? Moeten we allemaal massaal gaan bakken in kokosolie, of toch olijfolie of roomboter?
Op al deze vragen kan ik geen antwoord geven, maar ik ben speciaal voor jullie eens helemaal in het thema gezondheid gedoken als we het hebben over koffie.
Cafeïne is slecht, toch? Ja en nee! Deze belangrijke stof die je terugvindt in koffiebonen en in je lievelingsdrankje – of dat nu een cappuccino is of filterkoffie – is al kankerverwekkend genoemd, maar ook de oorzaak van een stralende gezondheid, lang leven en glanzend haar. Aaarch!
Ik ben geen dokter en ik zal hier geen definitief antwoord geven op de hoofdvraag van dit artikel. Ik denk dat het voor iedereen anders is en afhangt van je hele levensstijl. Maar ik geef je wel een overzicht van de wetenschappelijke feiten en dogma’s. Bovendien wil ik je laten kennismaken met de stoffen die de discussie over koffiebonen en cafeïne daadwerkelijk aanwakkeren – en waarom dat zo is.
Dit is dus geen wetenschappelijke studie, gewoon mijn eigen mening en ervaringen (en van de mensen rondom mij) die ik koppel aan wetenschappelijke studies, gegevens en cijfers. Koffie heeft voor mij nog altijd geen medische betekenis, het is een “genotsmiddel”.
Je zult de gemiddelde fitnessfreak of Instagram-gezondheidscoach ook niet snel een foto met een mok dampende koffie zien posten. Dat kan zijn omwille van misinformatie. Maar ook omdat er belangen meespelen van heel veel (machtige) mensen die sommige “waarheden” liever verborgen houden.
Hoe (en of) jij je koffieconsumptie aanpast na het lezen van dit artikel, is natuurlijk je eigen keuze. Het enige wat je moet weten is dit:
Het grootste gevaar van koffie is het veralgemenen van de effecten en de gevaren!
Het minieme verschil tussen gevoel, aanbevelingen en feiten
Voor ik overga tot het overlopen van de medische studies en de ingrediënten uit koffie, wil ik graag even inpikken op iets wat ik geschreven heb in het artikel over het verschil tussen Robusta en Arabica:
Veel van de discussie over de gezondheid van koffie, is letterlijk gebaseerd op het buikgevoel van koffieliefhebbers en -kenners.
Sommige mensen krijgen buikpijn na het drinken van een espresso en geven de koffie de schuld. Anderen gieten liters filterkoffie in hun maag en voelen niet eens een klein krampje.
In feite kunnen geen enkele van de bekende “koffiesymptomen” – buikpijn, hoge of lage bloeddruk, dehydratatie, enzovoort – eenduidig worden verklaard door een bestanddeel van koffiebonen. Tegelijkertijd is het ook niet bewezen dat de positieve eigenschappen van koffie daadwerkelijk echt zijn.
Ik daag je uit om de vraag “is koffie gezond” maar eens op te zoeken. Je zult zien dat er een stortvloed van artikels en studies over heen komt. En veel van hen hebben een tegenstrijdig besluit. Dit laat zien dat je alleen maar je perspectief hoeft te veranderen om tot een andere conclusie te komen.
Toch zijn er studies over bepaalde groepen van stoffen in koffie die suggereren dat er een direct verband zou kunnen zijn tussen gezondheid en koffieconsumptie. Een studie uit 2018 suggereert dat koffiedrinkers over het algemeen een lager risico op overlijden hebben. Deze langetermijnstudie wordt ondersteund door soortgelijke studies.
Je moet de gezondheidsrisico’s van koffie niet onderschatten, maar ook niet overschatten, zoals de samenvatting van de zojuist genoemde studie ook zegt. De woorden “zou kunnen” geven duidelijk aan dat niets zeker is. Bovendien is het genieten van koffie slechts een klein onderdeel van onze levensstijl.
En omdat er misschien een verband is, betekent het nog steeds niet dat koffie er verantwoordelijk voor is. Maar ik denk wel dat we kunnen zeggen dat koffie drinken de zaken in ieder geval niet erger maakt.
Want als we goed kijken, is deze studie er alleen geweest om de negatieve correlatie tussen sterfte en koffieconsumptie te onderzoeken. Er was geen sprake van positieve verwachtingen.
Ik ben hier een beetje negatief over omdat ik jullie wil aanmoedigen om sexy kantenkoppen zoals “Koffiedrinkers leven langer” (artikel van New Scientist uit 2017) met een kritische blik te bekijken. Dat geldt natuurlijk ook voor schreeuwende krantenkoppen als “Te veel cafeïnedrankjes kunnen fataal zijn” (een nieuwsartikel uit 2017).
Hierin wordt verteld hoe een 16-jarige Amerikaanse student stierf na het drinken van enkele liters energiedrank, cafeïnehoudende limonade en “een caffè latte” binnen twee uur. De lugubere kop zou dus moeten luiden: “Jongere sterft aan een dodelijk mengsel van verschillende cafeïnedranken in grove hoeveelheden” – of iets dergelijks.
De volgende keer als jouw maag van streek is na het drinken van je koffie, moedig ik je aan om de schuld niet (alleen) te zoeken bij het drankje zelf. Was er misschien iets mis met dit kopje koffie in het bijzonder, en dus niet met de drank op zich? Heb je een andere roast gebruikt? Melkschuim gemaakt met dubieuze (zure) melk? En wat heb je nog allemaal gegeten en gedronken die dag?
Hoewel de effecten van koffie op je lichaam dus een samenspel van heel wat factoren kan zijn, circuleren er toch heel wat feiten en fabels over ons geliefde drankje. Daarom volgt hier een overzicht van de belangrijkste vragen die over koffie gesteld kunnen worden, en mijn antwoorden daarop.
Onttrekt koffie water aan het lichaam?
Deze vraag is mijn absolute favoriet – ik vraag me serieus af hoe men op het idee gekomen is. Een mengsel dat voor 98 procent uit water bestaat dat water onttrekt aan je lichaam? Kom op zeg!
Zoals de natuur dat wil, komt de vloeistof die we er langs onze mond ingieten, er uiteindelijk ook weer uit via de urine. Deze vraag suggereert dat koffie een soort “zuigend” effect zou hebben waardoor we helemaal uitgedroogd kunnen raken.
Ook zonder medisch diploma durf ik te zeggen: dit is complete quatsch – althans wat betreft de waterONTTREKKING.
Koffie heeft wel een vochtafdrijvend effect – of diuretisch om het met een wetenschappelijk woord te zeggen. Wat wil zeggen dat het de nieren activeert om hun werk te doen: het bloed zuiveren en het overtollige vocht uitscheiden. What goes in, must come out!
Van de vloeistof die we in de vorm van koffie consumeren, wordt ongeveer 84 procent weer uitgescheiden via de urine. Het enige wat in het lichaam overblijft, zijn enkele van de macronutriënten en de cafeïne die in het bloed opgenomen wordt.
Maar deze omstreden stof als dusdanig is niet in staat om meer vloeistof uit de cellen (of het bloed) te halen en mee te nemen op zijn weg uit ons lichaam. Er is dus geen sprake van “onttrekking”, alleen van nieractivatie. Deskundigen noemen dit het “extracellulaire” effect van koffie – in tegenstelling tot een niet aanwezig intracellulair effect, dat ten grondslag ligt aan de vraag naar uitdroging door koffie.
Bovendien is er volgens voedingsdeskundigen geen gevaar bij het drinken van een paar kopjes koffie en wordt het effect pas merkbaar bij meer dan vier mokken per dag. Bovendien zal het effect verdwijnen het bij regelmatige consumptie door gewenningseffecten. Indien dit anders zou zijn, zouden koffiebars de urinoirs direct op de toonbank moeten monteren.
Maar waarom hebben we altijd de indruk dat we na het drinken van koffie naar het toilet moeten? Daar zijn we weer met het gevoel – en onze koffiecultuur.
In het café kregen we de gewoonte om een verplicht glas leidingwater bij een espresso en andere koffies te bestellen – en ook in trendy koffiebars krijg je bij je koffiespecialiteit een glaasje water geserveerd. Maar dat is niet om het tekort aan vocht weer aan te vullen, het is om de smaak te neutraliseren en je smakenpalet “schoon te spoelen”.
De menselijke urineblaas stuurt de aandrang om te plassen naar de hersenen vanaf zo’n 350 milliliter (bij mannen) en 250 milliliter (bij vrouwen).
Oké, even rekenen: een glas water bevat minstens 150 ml, en afhankelijk van de koffie komt daar 25 tot 250 ml vloeistof bovenop. Et voila, een toiletbezoek dringt zich aan! Niet omdat je koffie gedronken hebt, maar wel omdat je ruim 300 ml binnen hebt. En een latte macchiato kan met volumes tot 350 milliliter op zich al een bezoek aan het kleinste kamertje uitlokken.
Thuis drinken we ook meestal grote koppen koffie en daarnaast water, thee of frisdranken om gehydrateerd te blijven. Koffie is nu eenmaal niet bedoeld om je dorst te lessen, maar om te genieten. Het is de som van al deze vloeistoffen die ons naar het toilet laten lopen. Maar omdat er nu eenmaal een hardnekkige mythe heerst omtrent koffie, geven we hem de schuld.
Telt koffie als dagelijkse vochtinname?
Nog een vraag waar weleens intens over gediscussieerd wordt en die ook voorkomt uit verwarring. En dan bedoel ik het feit dat er nogal wat onenigheid is over hoeveel we elke dag moeten drinken. Volgens de meeste bronnen is dat zo’n 1,5 tot 2 liter per dag.
Maar het kan ook enorm verschillen van persoon tot persoon. Een van de Coffeeness-teamleden kan niet functioneren zonder elke dag minstens vier liter vloeistof naar binnen te werken – of dat denkt ze toch. En andere collega’s functioneren perfect de hele dag met slechts één liter.
En gaat het dan om puur water, of tellen alle drankjes mee? En hoe zit het met vocht uit onze voeding?
Iedereen is het er ondertussen over eens dat voedsel en alle vloeibare lekkernijen bijdragen tot je dagelijkse vochtinname. Maar puur water en ongezoete kruidenthee zouden het leeuwendeel van je drankjes moeten uitmaken. Als je drie liter cola per dag drinkt, krijg je natuurlijk wel genoeg water binnen, maar ook een heleboel suiker daarbovenop.
Bij koffie is het volgens mij hetzelfde: het draagt in principe bij tot je dagelijkse hoeveelheid vloeistoffen, maar het moet toch tot de luxeproducten gerekend worden die niet het hoofdbestanddeel kunnen zijn van je vochtinname. Een kopje koffie is dus niet gemaakt om je vochtniveau op peil te houden, wel om te genieten tijdens de koffiepauze. En als je dorst hebt drink je beter een glas water.
Want als iemand meer dan vier of vijf kopjes koffie per dag drinkt, is het maar zeer de vraag of deze persoon wel nog andere drankjes neemt. Met andere woorden: als je koffie ziet als een bron van vloeistoffen, doe je eigenlijk iets verkeerd.
De grote controverse rond cafeïne
Als ik een uitgebreid relaas zou schrijven over alle onderzoeken en discussies die bestaan over cafeïne, ben ik tot aan mijn pensioen bezig en dan ben ik nog niet klaar. Er is heel wat controverse rond dit bestanddeel uit koffie. Het staat wel buiten kijf dat dit alkaloïde tot de psychoactieve stoffen behoort, wat wil zeggen dat het een effect heeft op je brein – in dit geval activerend.
Volgens de GHS (Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals) en de Verordening EG 1272/2008, moet cafeïne met een waarschuwing komen en wordt het als toxisch beschouwd. Dat komt omdat het boven een bepaalde concentratie giftige eigenschappen vertoont. Dat klinkt behoorlijk angstaanjagend!
De ingewikkelde moleculaire formule C8H10N4O2 zegt niet chemisch onderlegde mensen niet veel, maar voor wetenschappers staat het gelijk aan een stof met een direct stimulerend effect op de zenuwen. Hierdoor gaat het hart sneller pompen, versnelt de hartslag en kunnen we een beetje dieper ademhalen. Ook de hersenen worden sneller van bloed voorzien – ziehier het psychoactive effect.
En dit alles gebeurt zo’n 30 minuten na het drinken van een kopje koffie. Het effect hangt natuurlijk af van persoon tot persoon – een ervaren koffiedrinker merkt het vaak niet eens meer op. En sommigen van ons voelen het al bij het eten van een stukje pure chocolade, want ook daar zit cafeïne in!
Hoe het bij jou zit met de effecten van cafeïne, hangt dus helemaal af van jouw koffiegewoontes en een heleboel andere zaken. Een goed overzicht van de effecten vind je in dit artikel van drugadvies.nl.
Opmerkelijk toch dat cafeïne hier bij “drugs” wordt gerekend? Maar eigenlijk zijn de overeenkomsten duidelijk: hoe meer je ervan gebruikt, hoe meer je nodig hebt om een effect te voelen.
Bovendien zou cafeïne de bloeddruk verhogen, maar ook hierover bestaat veel discussie. De huidige consensus is dat cafeïne slechts een minimale verhoging van de bloeddruk zou kunnen veroorzaken – en slechts tot een bepaald niveau van gewenning.
De hartstichting (en zij kunnen het weten) zegt dat mensen met een hoge bloeddruk tot wel vier kopjes filterkoffie per dagen kunnen drinken. Het is ook belangrijk om naar je eigen lichaam te luisteren. Krijg je echt elke keer hartkloppingen na het drinken van een aantal kopjes koffie? Drink er dan minder. Voel je niets bij zelfs vijf kopjes per dag? Genieten maar!
Maagpijn na een kopje? Het onderwerp chlorogeenzuur (en bitterstoffen)
Laten we nog even kijken naar mijn eerder genoemde artikel over de verschillen tussen Arabica en Robusta. Een van deze verschillen is het gehalte aan chlorogeenzuur – Robusta bevat twee keer zoveel van het goedje als Arabica.
Deze ester van cafeïnezuur wordt vaak als zondebok aangeduid voor de maagproblemen die sommigen ervaren na het drinken van koffie. Op een dag kreeg iemand de ingeving dat het dit zuur moest zijn dat maagpijn geeft – en de gemeen klinkende naam maakt van chlorogeenzuur de perfecte boeman.
Er zijn tegenstudies bij muizen die hebben aangetoond dat maagzweren en kankercellen positief beïnvloed kunnen worden door chlorogeenzuur. Tegelijkertijd kunnen mensen die willen afvallen zelfs chlorogeenzuur capsules (ook bekend als groene koffie) nemen, want deze zouden het getal op de weegschaal naar beneden halen. Het zuur zou de de vetstofwisseling stimuleren, dat was althans het geval bij muizen.
Voor mensen is dit zuur ook niet onbelangrijk, want het komt in best aanzienlijke concentraties voor in koffie – en dan vooral in de ruwe boon. Tijdens het branden wordt het gehalte aan chlorogeenzuur drastisch verminderd. En daarom is het alweer belangrijk om goede koffiebonen te kopen, want bij een langzame en gelijkmatige branding is de degradatie van het zuur het grootst.
Hoe maar wacht… is chlorogeenzuur nu goed of slecht? Daar haal ik mijn schouders voor op. Deze stof kan verantwoordelijk zijn voor maagproblemen na het drinken van koffie, maar dat hoeft helemaal niet. En het kan je ook helpen om te vermageren, maar misschien is het toch handiger om op je voedingspatroon te letten als je wat kilootjes kwijt wilt.
Bovendien moeten we ook kijken naar de bitterstoffen in koffie als het we het hebben over maagpijn. Dit zijn immers bekende triggers voor intolerantie-reacties, die ook buikpijn kunnen veroorzaken.
Wat ik hiermee wil aantonen is dat er verschillende oorzaken kunnen zijn voor gerommel in je maag na het drinken van koffie. Stoffen uit de koffie zelf zouden het probleem kunnen zijn, maar net zo goed andere zaken die je die dag naar binnen hebt gewerkt. En het kan ook zijn dat je helemaal niets voelt.
Zelfs de Maag Lever Darm Stichting zegt dat het effect van koffie “niet wetenschappelijk bewezen” is en dat het “onduidelijk is waardoor maagproblemen worden veroorzaakt”.
Maakt koffie je slank, gezond en sexy?
Afhankelijk van de studie die je bekijkt, vind je het bewijs dat koffie de vetverbranding stimuleert en dus kan helpen om gewicht te verliezen. En aangezien cafeïne de stofwisseling kan versnellen, is dit idee niet eens zo vergezocht. Maar…
We moeten voorbij de opvallende titels kijken!
In deze studie heeft men het over een “mogelijke verlaging van het gewicht, BMI en lichaamsvet”. En hier besluit men dat de “vetverbranding kan verbeterd worden door cafeïne te nemen voor het sporten”. Veel als, misschien en zou kunnen als je het mij vraagt.
Volgens andere bronnen zou je wel 12 kopjes per dag moeten drinken en nooit eerder koffie gedronken mogen hebben, om überhaupt iets te merken. Als er al een effect is op gewichtsverlies, zal het maar van korte duur zijn door gewenning. Maar toch barst het internet met koppen als “Koffie is een caloriemoordenaar!” naast een foto van een mooie, slanke vrouw.
Hier komt in mijn ogen het zogenaamde “halo effect” in het spel. Pure koffie heeft vrijwel geen calorieën en zorgt ervoor dat we ons een tijdje actief en gestimuleerd voelen. Nul calorieën en een gevoel van vitaliteit waardoor je misschien de energie krijgt om een stevige wandeling te maken met de hond. Geen wonder dat we het gevoel krijgen dat koffie een afslankproduct kan zijn.
Jammer genoeg is hier ook een keerzijde aan de medaille: wie denkt dat een Triple Moccacino Latte met extra karamelsiroop ook geen probleem is – het is koffie, dus gezond – kan voor een vervelende verrassing komen te staan bij een volgende weegbeurt.
Want in dat geval negeer je het feit dat een drankje met nul calorieën, snel kan omgetoverd worden tot een caloriebom van 400 kcal met vet, suiker en chemicaliën. Dat is precies de reden waarom grote koffiebar-ketens hun voedingswaarden in praktisch onleesbare tabellen verstoppen. Toch, Starbucks?
In dit verband wil ik kort een Bulletproof Coffee vermelden. Tot voor kort was dit mengsel van koffie, kokosolie en grasboter een absolute gezondheidshype bij tal van (nieuwe) “diëten”.
Maar waarom horen we er tegenwoordig zo weinig over? En waarom het staat het niet bij onder andere die bovengenoemde keten op het menu? Omdat dit drankje door de instabiliteit van vetten niet op massale wijze te commercialiseren is. Maar onze kijk op vetten en koolhydraten verandert ook nog altijd, en daarom blijven veel mensen thuis een Bulletproof Coffee maken.
Het voordeel is dat je sneller een vol gevoel krijgt en je minder vlug weer trek krijgt. Daar heeft de koffie niets mee te maken, het zijn de vetten. En als jij je er goed bij voelt, start je dag dan gerust met een Bulletproof Coffee! Maar weet ook dit:
Koffie moet geen enkel effect hebben. Koffie is. Een beetje stimulans, een filosofie, een stukje cultuur, een kunst. Het is een drankje om van te genieten en alle effecten die het wel of niet heeft, zijn eigenlijk van ondergeschikt belang.
Het sociale aspect: Wat is gezonde koffie nu echt?
Na al deze medische informatie, wil ik graag een andere blik op het onderwerp werpen. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) definieert gezondheid als “een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en niet alleen de afwezigheid van ziekte of een gebrek.”
Ik vind dit standpunt zeer belangrijk, vooral in verband met koffie. Hoewel de fysieke effecten van dit luxeproduct heftig bediscussieerd worden, wordt de sociale component vaak weggelaten.
Toch zou het hier gepast zijn. We importeren immers koffie uit de armste landen ter wereld, waar het voor ons wordt verbouwd, geoogst en verwerkt door hardwerkende boeren.
We betalen hier een bepaald bedrag voor, dat nog niet de werkelijke waarde van het product over de hele lijn weerspiegelt en vaak veel te laag is om de koffieboeren een eerlijk loon te garanderen. Meer over dit onderwerp vind je in mijn artikel: “Wat verdienen koffieboeren?”
Het punt is natuurlijk dat een kilo goedkope supermarktkoffie gewoon niet goed is: niet voor de producenten en ook niet voor de consument. Deze producten houden uitbuiting en sociale ongelijkheid in stand en ze zijn gewoonweg niet lekker.
Deze sociale kloof leidt vervolgens tot hogere ziekte- en sterftecijfers bij de boeren, een lagere onderwijs- en levensstandaard en over het algemeen een sterk verminderd welzijnsniveau in de producerende landen. Dus alles behalve gezondheid.
Is koffie gezond? Voor mij wel!
Nu ga ik eindelijk de belangrijkste vraag beantwoorden, althans vanuit mijn standpunt.
Mijn overgrootmoeder was er rotsvast van overtuigd dat koffie de slaap bevordert. Ze runde vroeger een bejaardentehuis en zegt dat ze de bewoners koffie gaf als ze niet konden slapen. Daarna werden ze snel naar bed gebracht en vielen ze vaal bijna onmiddellijk in slaap.
Vandaag weten we dat het slaapcentrum in de hersenen beter van bloed wordt voorzien bij het drinken van koffie. Ga echter snel liggen, anders krijgt het stimulerende effect de overhand.
Zelfs voor ik een biologische verklaring vond voor deze bewering van mijn overgrootmoeder, heb ik altijd gevonden dat koffie het lever mooier maakt.
En dat bedoel ik niet alleen omdat het gewoon lekker is, maar ook omwille van de sociale effecten die het kan hebben – allemaal gezellig een kopje drinken bij oma thuis, een geslaagd intermezzo op een drukke werkdag of zelfs een manier om de liefde van je leven te ontmoeten.
Het effect van koffie is zo individueel en wordt bepaald door zoveel factoren, dat het alleen gebaseerd kan zijn op ervaringen. Toch kunnen we ervan uitgaan dat alle slechte dingen die ooit over koffie zijn gezegd, voor een groot deel niet waar zijn.
Koffie sleept al lang een slechte reputatie mee, maar is nog niet half zo slecht als we vroeger dachten.
Maar let wel:
Ik zeg niet dat koffie gezond is. Maar het is niet niet gezond – als je mij kunt volgen.
Natuurlijk is het geen medicijn, anders zouden koffiebonen met een bijsluiter verkocht worden. En als het echt zo ongezond zou zijn, zouden er waarschuwingen en foto’s op de verpakking staan, net zoals bij sigaretten. Ik weet alvast uit eigen ervaring dat een goede espresso hoofdpijn kan verlichten.
Als koffie je helpt om de dag met een goed humeur te starten of om je vieruurtje nog lekkerder te maken, is dat toch een positief effect waar geen enkel onderzoek voor nodig is.
Als je daarentegen merkt dat je na elke slok koffie maagpijn krijgt of je hyperactief wordt, moet je wel aan de alarmbel trekken. Kijk ten eerste naar je totale koffieconsumptie, maar ook naar de kwaliteit van de bonen, de bereidingswijze en je hele levensstijl.
Ik heb echter niet gezegd dat risicogroepen zoals zwangere vrouwen, moeders die borstvoeding geven en personen met een erg hoge bloeddruk, hun koffieconsumptie niet moeten inperken. Natuurlijk moet je dan met mate genieten van koffie, dat is niet meer dan gezond verstand.
En dat is precies mijn conclusie van dit hele debat over koffie: gebruik je gezond verstand!
Wat is jouw mening? Laat het hieronder maar weten!