Koffie tijdens zwangerschap: Hoeveel cafeïne is te veel?

Hoe oud was jij toen je je eerste kopje koffie dronk? Zelf ben ik niet helemaal zeker, maar ik denk dat ik een jaar of 12 was toen ik m’n eerste slokje koffie nam. Maar wist je dat we al veel vroeger in aanraking komen met koffie en cafeïne…

Alvast toch als je moeder tijdens de zwangerschap regelmatig genoot van een kop koffie. Want ondertussen weten we allemaal dat je niet eindeloos veel bakken koffie kunt drinken als je zwanger bent, omdat de baby in je buik ook “meegeniet”. En dat cafeïne negatieve effecten kan hebben op je kindje – een lager geboortegewicht en de kans op miskraam om er maar enkele te noemen.

Is geheelonthouding beter? Neem je best een kopje thee als toekomstige moeder? Of mag je toch nog van een latte macchiato genieten? En hoeveel kopjes dan? Het onderwerp koffie en zwanger zijn of zwanger worden is alvast veelbesproken, en het laatste woord is hier nog niet over gezegd. Hieronder probeer ik alvast een antwoord te geven op de belangrijkste vragen.

Maar eerst even een disclaimer: Ik ben geen dokter en ik ben ook geen vrouw. Deze gids is niet bedoeld als medisch advies, eerder als een leidraad voor je cafeïnegebruik tijdens de zwangerschap. Vraag altijd raad aan een arts voor je beslissingen neemt die jouw gezondheid en je ongeboren kind kunnen beïnvloeden, niet aan koffiebloggers.

Kort samengevat kan ik alvast dit zeggen: een kop koffie mag gerust als aanstaande moeder, zolang je niet overdrijft. Hoeveel koffie, zwanger of niet, wordt aanbevolen door officiële instanties: 200 mg per dag voor dames met een kindje in de buik of aan de borst, 400 mg per dag voor gezonde volwassenen die niet zwanger zijn of bepaalde medische aandoeningen hebben.

Koffie drinken tijdens zwangerschap = baby in gevaar?

Behalve de hoeveelheid koffie die je drinkt, spelen er nog zoveel andere factoren een rol bij de gezondheid van je baby. Alles wat de moeder-in-wording eet en drinkt komt via de bloedbaan bij het ongeboren kind terecht. En ook de hoeveelheid slaap, stress, en ga zo maar door, hebben een effect.

Als je online op zoek gaat naar de mogelijke schadelijke effecten van cafeïne op een kind in de baarmoeder, word je geconfronteerd met horrorverhalen. Miskramen, vroeggeboorte, ondergewicht van de baby, belemmering in de ontwikkeling… Ook de bloedsomloop en de spijsvertering van de moeder zouden worden beïnvloed.

Maar misschien moeten we een beetje nuanceren? De wetenschap bestudeert de vraag of koffie gezond is al lang en intensief, en tot dusver is er maar één echte conclusie: een kop koffie kan alleen kwaad onder zeer specifieke omstandigheden.

Hoeveelheid en type koffie tijdens de zwangerschap: Wat zegt de wetenschap?

Het bovenstaande is natuurlijk grotendeels mijn eigen mening, en wat weet ik daar nu van 😉. Daarom kijk ik graag naar wat de wetenschap te zeggen heeft. Er zijn namelijk 1001 meningen over dit onderwerp, en net zoveel “bronnen”. Voor mij is het belangrijk dat we enkel officiële info gebruiken en dat we in het achterhoofd houden dat de wetenschap niet stilstaat.

Het wetenschappelijk advies over de veiligheid van cafeïne van de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) zegt dat:

• Een bepaalde hoeveelheid cafeïne per dag is veilig voor zowat elke gezonde volwassene
• Het maakt geen verschil uit welke bron de cafeïne komt

Volgens diezelfde EFSA consumeert de gemiddelde volwassene 37 tot 319 milligram cafeïne per dag. Dat is niet alleen in de vorm van koffie, maar ook als thee, energiedrankjes, chocolade enzovoort.

Je moet dus meer doen dan enkel je koffieverbruik in de gaten houden, want het is het totaal dat telt. De algemene aanbevelingen van de EFSA voor gezonde volwassenen zijn dan ook:

• Tot 400 milligram per dag is “veilig” voor de algemene bevolking, hoewel je de hoeveelheid best beperkt tot ongeveer 200 milligram per inname.
• Zwangere vrouwen mogen in totaal niet meer dan 200 milligram per dag consumeren, uit alle bronnen samen.

Het “Journal of Obstetrics and Gynecology” publiceerde in 2010 een studie (die in 2020 opnieuw werd bevestigd) over cafeïne tijdens de zwangerschap. De onderzoekers meldden dat zwangere vrouwen die meer dan 200 milligram cafeïne consumeerden, een hoger risico op een miskraam hadden.

Het voedingscentrum ziet na een review-artikel van een IJslandse onderzoeker die claimt dat geen enkele hoeveelheid cafeïne veilig is tijdens de zwangerschap, alsnog geen reden om hun adviezen aan te passen. En ook EFSA vindt dat maximaal 200 mg cafeïne per dag geen nadelige gevolgen heeft.

Totale hoeveelheid: Wat met cola, Red Bull en thee?

Cafeïne – een alkaloïde die van nature voorkomt in heel wat planten – zit ook in thee, cacao en tal van andere producten. Daarbij denken we in de eerste plaats aan cola en energiedrankjes. Toch worden deze nog vaak vergeten in het cafeïne-gesprek.

Hierbij moeten we opmerken dat een kopje koffie tijdens de zwangerschap misschien iets onschuldiger is dan een blikje Red Bull. Want behalve ongeveer 80 mg cafeïne, zitten er in energiedrankjes ook stofjes zoals taurine, inositol, glucuronolacton en een heleboel suiker.

Het zijn als het ware chemische cocktails die de stofwisseling op allerlei manieren in de war brengen. Toch net iets minder gezond als een zwarte koffie lijkt me. En ook Coca Cola en z’n soortgenoten hebben niet bepaald een korte lijst met ingrediënten.

Persoonlijk zou ik dus eerder voor twee kopjes latte of een ijskoffie kiezen tijdens de zwangerschap, in plaats van een zeker energiedrankje dat je vleugels geeft. Maar goed, ik ben nog steeds geen vrouw 😉

Hoeveel kopjes koffie

Het belangrijkste is om niet te overdrijven en het aantal koppen koffie toch wat te beperken. In onze cafeïnestudie vind je nuttig cijfermateriaal om min of meer uit te rekenen hoeveel cafeïne je per dag binnen krijgt samen met je bakje troost. Weet dat specialiteiten zoals een cappuccino en latte macchiato gemaakt worden met een single of double shot espresso.

Volgens ons onderzoek in lab kun je met een gerust hart het volgende drinken:

• Twee kleine koffies van elk zo’n 150 ml: 250 ml zwarte filterkoffie bevat ongeveer 170 mg cafeïne
• Drie kleine shotjes espresso (zwart of met melkschuim in de vorm van een latte of cappuccino): een single shot van 25 ml bevat 68 mg cafeïne
• 250 ml handfilterkoffie met 185 mg cafeïne
• 250 ml koffie gezet met een French Press bevat 223 mg, hier mag je dus ongeveer 200 ml van in je kopje gieten
• Als je een Cold Brew neemt van 24 uur, beperk je het best tot 170 ml van het goedje

Daarbij is wel wat flexibiliteit mogelijk denk ik. Ten eerste zijn dit gemiddelden, in de door ons geteste koffiebonen. We moeten erkennen dat het cafeïnegehalte per koffiesoort verschilt, maar ook van koffieboon tot koffieboon.

Onze onderzoeksresultaten kunnen dus een leidraad zijn, maar ik zou aanraden om je niet schuldig te voelen als je vandaag drie koppen koffie hebt gedronken. Neem er dan morgen misschien maar eentje. Jij bepaalt nog altijd zelf hoeveel koffie per dag, zwanger zijn is geen aandoening of ziekte, maar een periode in je leven om van te genieten!

Daarnaast is er ook de kwestie van hoofdpijn. Zwanger zijn brengt vaak allerlei kwaaltjes met zich mee, waaronder een vervelende druk en pijn in het hoofd. En blijkt dat espresso hoofdpijn kan verlichten, en dat is mooi meegenomen!

Eerste, tweede of derde trimester: Zwangerschap, borstvoeding en cafeïne in de verschillende fasen

Noch het voedingscentrum, noch de EFSA, noch een andere officiële instelling maakt een onderscheid tussen de verschillende trimesters als het aankomt op richtwaarden voor de koffieconsumptie. Er lijken voor de onderzoekers maar twee mogelijkheden: zwanger of niet.

Maar beïnvloedt cafeïne de foetus dan niet op een andere manier tijdens de eerste weken, ten opzichte van de laatste maanden van de zwangerschap? Hoewel de invloed van cafeïne op het kind via de placenta theoretisch sterker wordt naarmate de ontwikkeling verder gevorderd is, verandert dat weinig aan de hoeveelheid koffie die de moeder-in-wording mag drinken.

Tot dusver is er geen enkele studie die aantoont dat er een toenemend risico zou zijn als de baby in de buik groter is – of andersom. De mogelijke grotere of kleinere effecten zijn vooralsnog ook nog niet uitgesloten door wetenschappers.

Net zo min is er een studie die een direct en significant verband kan aantonen tussen je kopje (filter)koffie ‘s morgens en de mogelijkheid om zwanger te worden. De meeste studies over dit onderwerp hebben (met de grootste moeite) slecht een klein percentage kunnen ontdekken, dat net zo goed met de algemene levensstijl te maken zou kunnen hebben.

In het algemeen kan worden gezegd dat twee kopjes koffie veilig zijn en dat ons lievelingsdrankje niet als (enige) verantwoordelijke aangeduid mag worden voor eventuele, relevante problemen. De meeste rapporten noemen toxines als nicotine en alcohol veel vaker en veel gevaarlijker.

De eerste trimester: Koffie tijdens de eerste weken van de zwangerschap

Hoeveel koffie per dag je drinkt varieert natuurlijk van dag tot dag, en vaak heb je niet van dag één in de gaten dat je zwanger bent. Het duurt gemiddeld enkele weken (soms zelfs maanden) voor je bevestigd ziet dat er een nieuw leven in je buik groeit. En dan zou het best kunnen dat je in de eerste weken van de zwangerschap wat meer koffie hebt gedronken dan aanbevolen…

Maak je daarover vooral niet té veel zorgen. Vanaf het moment dat je weet dat je zwanger bent, kun je je consumptie beperken tot ongeveer 200 mg cafeïne, verspreid over de dag. Stress over wat al voorbij is (en je toch niet kunt veranderen), zou alleen maar nadelig zijn voor de foetus.

Na de geboorte: Koffie tijdens de borstvoeding

Als je borstvoeding geeft, krijgt je kleine oogappel alles wat jij eet en drinkt binnen via de moedermelk. Dat betekent dat je ook je cafeïnegebruik in de gaten moet houden na de geboorte.

Ook hier geldt de aanbeveling van maximaal 200 milligram cafeïne per dag. Toch zijn er een aantal zaken waar je rekening mee kunt houden:

• Eerst de baby voeden, dan koffie drinken – op die manier is er voldoende tijd om de cafeïne af te breken voor de volgende “maaltijd” van je kleintje  OF
• Koffie drinken en onmiddellijk borstvoeding geven – op deze manier heeft de cafeïne de moedermelk nog niet bereikt als je kindje drinkt

Dat laatste is wel een beetje een dubieuze aanbeveling, want het gaat sneller dan je denkt. Afhankelijk van de bloedsomloop duurt het slechts 20 minuten voor de cafeïne uit je koffie in de moedermelk zit. Deze studie vertelt er meer over.

En aangezien de baby drinken moet wanneer hij/zij honger heeft, kan het moeilijk zijn om dit echt goed te plannen. Een hoge dosis cafeïne in de moedermelk kan bij pasgeborenen ongemakken in de buik, rusteloosheid en nervositeit veroorzaken. Maar again: als je het binnen de perken houdt, zou er geen probleem mogen zijn. Dat koffie drinken tot ADHD zou leiden, moet vooralsnog bewezen worden.

Alternatieven voor moeder en kind: Caro koffie, cafeïnevrij en thee

Cafeïnevrije koffie tijdens zwangerschap kan zeker, en is een uitstekende keuze voor wie geen fan is van thee. En er is goed nieuws: 

Koffie zonder cafeïne wordt steeds populairder en krijgt stilaan een vaste plaats in de koffiescène, en wordt daarom ook steeds beter.

Het is echter geen 100% cafeïnevrij alternatief, want de cafeïne kan nooit helemaal uit de koffiebonen worden verwijderd. En om het cafeïnegehalte te verlagen, worden chemicaliën gebruikt. Daarom lijken Caro koffie of andere mengsels gemaakt van de cichoreiwortel een goed idee. Dit heeft echter niets met koffie te maken en heeft een specifieke smaak waar je fan van moet zijn…

Thee kan wel, maar kies dan liever voor cafeïnevrije thee. Zwarte en groene thee bevatten namelijk ook een hoeveelheid van het oppeppende middel, terwijl verse kruidenthee zonder het stofje komt. Dan denken we aan verse of gedroogde munt, kamille, brandnetel of rooibos. Dergelijke kruidenaftreksels zijn in principe geen thee – omdat er geen theeblaadjes in zitten – maar kunnen wel erg lekker zijn.

En dan nog dit: Er gaan stemmen op dat gemberthee gevaarlijk zou kunnen zijn, omdat deze superfood de bloeddruk té veel zou verlagen, maar volgens mij moet je dan al bakken van het goedje naar binnen gieten. En het is al helemáál geen koffie…

Als je je dagelijkse bakje troost niet wilt opgeven, is het volgens mij beter om één of twee kopjes van een uitstekende, kwalitatieve en eerlijke koffie te drinken, dan dubieuze alternatieven te zoeken. Daarbij denk ik aan onze eigen Coffeeness-koffie voor volautomaten.

Besluit: Take it easy!

Ik vind persoonlijk dat we bij het hele debat over cafeïne tijdens de zwangerschap te vaak koffie als (enige) schuldige aanwijzen, en cola, thee of andere drankjes gewoon vergeten.

Deze andere bronnen van cafeïne worden bij sommige studies ook over het hoofd gezien. Dat betekent dat de effecten van een kopje koffie of cappuccino op je ongeboren kind verkeerd worden geïnterpreteerd. Hetzelfde geldt voor de hele levensstijl van de moeder-in-wording.

Want als de proefpersonen in kwestie maar heel weinig koffie dronken en er tóch een negatief effect werd vastgesteld, zegt niemand dat deze dame geen bakken cola of Red Bull binnen goot. Of misschien at ze heel ongezond. Of had ze veel stress. Of dat alles samen.

De horrorverhalen over een verhoogde bloeddruk, ondergewicht bij de baby, vroeggeboorte en miskraam moeten dus met een korreltje zout genomen worden.

Toegegeven: als toekomstige moeder kun je niet voorzichtig genoeg zijn, maar overdreven panikeren is ook nergens goed voor.

Hoeveel mg cafeïne in koffie zit kun je dankzij onze cafeïnetest makkelijk uitrekenen. En zo kun je je koffieverbruik onder controle houden, zonder gevaar voor je baby of jezelf.

Als laatste advies herhaal ik nogmaals: Vraag raad aan je dokter als je je zorgen maakt. Beperk je cafeïne-inname (van alle bronnen) en luister naar wat je lichaam zegt. Bevalt je bakje troost je nog steeds goed? Geniet je van een heerlijk kopje na een korte nacht? Of verlicht een espresso ook bij jou hoofdpijn? Enjoy! Dat klinkt vrij simpel, maar soms kan het zo eenvoudig zijn!

Welke ervaringen heb jij met koffie, cafeïne en zwangerschap? Ik ben benieuwd naar de mening van ervaringsdeskundigen 😉