Ik vertel je vast niets nieuws door de "geheime tip" te delen dat espresso met citroensap kan helpen om hoofdpijn te verlichten. En ik heb zelf al meermaals ondervonden dat deze combinatie echt wel verrassend goed werkt.
Ik vertel je vast niets nieuws door de “geheime tip” te delen dat espresso met citroensap kan helpen om hoofdpijn te verlichten. En ik heb zelf al meermaals ondervonden dat deze combinatie echt wel verrassend goed werkt.
Zoals het een onderzoeksblogger betaamt, ben ik op zoek gegaan naar de redenen waarom dit zo’n effect heeft en ben ik gaan uitpluizen wat de wetenschap hierover te zeggen heeft.
Het werd me al snel duidelijk dat cafeïne, de hoofdrolspeler in dit hele verhaal, een stofje is met twee verschillende gezichten. Er heerst nog heel wat controverse rond, maar wat betreft de vraag of koffie gezond is, kan ik alvast dit zeggen:
Ik geef de voorkeur aan een slokje espresso met citroensap in plaats van de chemische stoffen in medicatie als ik een onschuldige hoofdpijn heb. En dat kan niet slecht zijn!
Sinds 2020 het jaar van Covid-19 werd, hebben we allemaal misschien wat vaker last van kopzorgen en de bijhorende hoofdpijn. Daarom is er geen beter moment om na te gaan of een espresso (met citroensap) echt kan helpen!
Inhoudsopgave
De verschillende types van hoofdpijn
Als we het over hoofdpijn hebben, gaat het over de ontelbare varianten die ook ontzettend veel mogelijke oorzaken kunnen hebben. Het spreekt voor zich dat ik het in dit artikel niet ga hebben over een chronische of ziektegerelateerde hoofdpijn, maar wel over de vaak voorkomende spanningshoofdpijn en/of milde migraine die we allemaal soms ervaren.
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft ongeveer 80 procent van alle volwassenen (in de EU) in de loop van een jaar weleens last van hoofdpijn. In de “World Atlas of Headache Syndromes and Possible Antidotes (2011)” wordt opgemerkt dat dit cijfer in ons continent hoger is dan in welke andere WHO-regio ook. Maar misschien heeft de VS ons al ingehaald sinds de verkiezing van Trump 😉.
We zouden kunnen discussiëren over de vraag of Europeanen vaker gespannen zijn dan de rest van de wereld en of er meer hoofdpijn voorkomt in de landen waar het allesoverheersende virus het meeste schade heeft berokkend. Maar dat gaan we niet doen.
Veel interessanter is het om te kijken naar welke vormen van hoofdpijn er eigenlijk bestaan. Op dit moment kennen we zo’n 240 soorten hoofdpijn, waarvan de groep van de zogenaamde idiopathische (primaire) hoofdpijn voor ons het interessantst is.
Bij deze groep van hoofdpijn verschijnen de symptomen uit het niets of zijn het geen (secundaire) symptomen van een onderliggende ziekte. Onder de primaire types verstaan we: migraine, clusterhoofdpijn en spanningshoofdpijn.
Hoewel het bij secundaire hoofdpijn meestal mogelijk is om een duidelijke oorzaak vast te stellen, is dit niet het geval voor primaire hoofdpijn.
Aan de ene kant is het heel goed mogelijk dat spanningen in de nek- en schouderspieren de trigger zijn. Maar het zouden ook factoren kunnen zijn zoals stress, weersveranderingen met veranderingen in de luchtdruk, te veel alcohol, te weinig slaap, te weinig vochtinname, enzovoort. Soms spelen hormonen een rol, een andere keer wat je gegeten hebt, soms genetica…
Bovendien is het niet altijd duidelijk of we te maken hebben met spanningshoofdpijn (d.w.z. de acute, op triggers gebaseerde vorm), of met milde migraine (met een neiging om chronisch te worden).
De grote variëteit van beïnvloedende factoren verklaart waarom hoofdpijn zo vaak voorkomt in zo’n grote bevolkingsgroep. Op de site van het Nederlands Huisartsen Genootschap zie je dat stress, emotionele belasting of zelfs een plotse verandering van het weer, spanningen kunnen veroorzaken die op hun beurt hoofdpijn kunnen uitlokken.
Wat gebeurt er in het lichaam bij hoofdpijn?
Om te begrijpen waarom espresso met citroen (blijkbaar) iets tegen hoofdpijn kan doen, moeten we eerst begrijpen wat hoofdpijn eigenlijk is.
Gezien de talrijke mogelijke oorzaken en de nog rudimentaire fase van het onderzoek, zullen we daar slechts in beperkte mate in slagen. In ieder geval wordt de pijnimpuls verstuurd door de nervus trigeminus. Maar naar de eigenlijke trigger is het vaak raden.
Hoewel het kan aanvoelen alsof het probleem echt in de hersenen zit, voelt dit orgaan zelf geen pijn. In plaats daarvan worden de zenuwen in de hersenschors aangetast. Om nog maar te zwijgen van de vele zenuwen die direct onder de hoofdhuid zitten.
Het is een feit dat de bloedtoevoer een niet onbelangrijke rol speelt bij de ontwikkeling en het verdwijnen van hoofdpijn. Dit is ook logisch, want de bloedbaan is verantwoordelijk voor het transport van boodschapperstoffen en “zenuwactivatoren” die ons lichaam vragen om te reageren op pijnprikkels.
We moeten ons wel afvragen of een (verstoorde) bloedsomloop een directe oorzaak, een gevolg of slechts een tussenstap is bij de ontwikkeling van pijn aan het hoofd.
Wat heeft cafeïne met hoofdpijn te maken?
Nu komen we bij de kern van de zaak en het koffiebestanddeel dat onderzoekers het meest hoofdpijn bezorgt 😉. Cafeïne, als alkaloïde, kan zowel hoofdpijn veroorzaken als elimineren – en er bestaan studies voor en tegen beide bevindingen.
Het hoofd kan echter profiteren van deze pompkracht – of er toch door beïnvloed worden. Als het bloed gemakkelijker rondgepompt wordt, kunnen de gebieden rond de hersenen beter worden voorzien van zuurstof en voedingsstoffen en zo bepaalde oorzaken van hoofdpijn tot een minimum worden beperkt. Bovendien bereikt de cafeïne – als het al een positief effect heeft – de getroffen gebieden sneller.
Van cafeïne wordt ook vaak gezegd dat het een licht samentrekkend effect heeft op de bloedvaten. En bij migraine is nu bewezen dat de bloedvaten verwijd zijn en dus bijdragen aan het pijngevoel. Cafeïne kan in dit geval een duidelijk positief effect hebben.
Er zijn echter ook studies die ervan uitgaan dat een verhoogde pompkracht van het hart door cafeïne op zijn beurt het vervoer van ontstekingsbevorderende boodschappers bevordert die bij hoofdpijn betrokken kunnen zijn. Weer anderen richten zich op het pijnstillende effect van cafeïne.
Er wordt gezegd dat cafeïne de afgifte van noradrenaline stimuleert en tegelijk het vrijkomen van het pijnhormoon prostaglandine verhindert. Maar deze studies zijn alleen uitgevoerd bij muizen en moeten met voorbehoud worden gelezen – als een mogelijke verklaring voor de klinische waarnemingen, zoals ook in het abstract vermeld wordt.
Vergeet niet: er zijn ontelbaar veel studies over cafeïne, die allemaal maar een deel van de werking onderzoeken en onder bepaalde omstandigheden werden uitgevoerd. Er is vrijwel niets bewezen.
Toch is het “bewijs” dat er wel is, voor velen voldoende om cafeïne te gebruiken als een populaire vervanger voor pijnstillers. Dat komt natuurlijk ook omdat cafeïne, afhankelijk van de spijsvertering en de fysieke conditie, zeer snel in werking treedt.
Als je na het lezen van het bovenstaande helemaal in de war bent, neem ik je dat niet kwalijk. Heel veel van de “resultaten” van verschillende studies zijn compleet tegenstrijdig. Maar dat is de aard van deze materie: er is nauwelijks een ander stimulerend middel met zoveel onderzoeken en bevindingen als cafeïne. Iedereen lijkt er wel een mening over te hebben.
Wat mij betreft is één ding alvast zeker: koffie is zo complex dat het bijna onmogelijk is om eenduidige antwoorden te geven. Maar met mate genieten van uitstekende koffie moet toch kunnen vind ik!
Waarom citroensap in espresso?
Terwijl een kopje espresso alleen al beschouwd kan worden als een natuurlijke pijnstiller tegen hoofdpijn, blijkt de combinatie van espresso en citroensap werkelijk onovertroffen. De citroen moet hier dus een belangrijke rol spelen.
En dat moeten we gaan zoeken bij de vitamine C. Deze vitamine zou de vorming van een boodschapperstofje stimuleren dat de pijn zeer snel verlicht. Daarom bevatten veel moderne middelen voor zelftherapie naast cafeïne ook vaak vitamine C.
De basis hiervoor zijn opnieuw studies die op zijn minst een pijnverlichtend effect suggereren. Maar ook hier is het “harde” bewijs eerder slapjes, sommigen waarschuwen zelfs voor een té hoge inname van vitamine C. Toch zijn de bevindingen hier in het algemeen positief.
Je zou dus ook een kiwi kunnen eten samen met je espresso, of nog beter: brandnetel. Met ongeveer 330 milligram vitamine C per 100 gram, bevat deze laatste nog meer dan een citroen met “slechts” 53 milligram. Maar ik besef dat een scheutje citroensap in je koffie aanlokkelijker is dan een handjevol brandnetels als hapje.
De moraal van het verhaal is dus: het duo espresso-citroen slaat twee vliegen in één klap. Ik heb trouwens mijn eigen theorie over waarom een citroen-espresso shot zo goed kan helpen bij hoofdpijn: het zit allemaal in het hoofd – letterlijk en figuurlijk.
Begrijp me niet verkeerd, ik geloof dat espresso met citroen heel effectief is, in tegenstelling tot sommige medische adviezen en zelfs voor een ervaren koffiedrinker als mezelf. Maar ik geloof ook dat er andere redenen zijn dan alleen de combinatie van de werkzame stoffen.
Als ik een niet-specifieke hoofdpijn voel en de keuken in loop om een espresso te maken met mijn espresso machine, heb ik al voldaan aan een belangrijke voorwaarde voor pijnverlichting. Ik heb mezelf uit mijn typische gespannen houding aan de computer weggehaald en ben gaan rondlopen. Mijn nekspieren kunnen al wat ontspannen…
Bovendien is het bereiden van koffie voor mij een activiteit met een hoge zen-factor. Bij het hanteren van de koffiebonen, de koffiemolen en de machine zelf, kom ik helemaal tot rust en concentreer ik me alleen op het moment zelf.
Als ik daarna nog citroen aan de espresso toevoeg (en afwerk met een vleugje honing), geniet ik met al mijn zintuigen van dit brouwsel. Ik kap de koffie niet blindelings naar binnen, maar probeer te genieten van de combinatie van zuur, bitter en zoet. En dat doe ik meestal al staande naast de machine met een dromerige blik en geen enkele gedachte in mijn hoofd.
Zoals altijd is het bij een huismiddeltje minder belangrijk wat de eigenlijke werkzame stoffen zijn, maar wel wat het effect is op lichaam en geest. Als ik een pijnstiller zou nemen, ga ik een paar seconden later weer aan tafel zitten om onmiddellijk verder te werken aan de computer. Terwijl ik meteen ook geniet van een welverdiende break als ik kies voor een espresso met citroen.
Waarom trouwens espresso en niet eender welke koffie? Omdat bij een espresso het “medicijn” in een compacte vorm komt en de cafeïne in een zeer geconcentreerde dosis aangebracht wordt. Je zou in theorie ook citroensap kunnen toevoegen aan een sterke koffie gezet met een handfilter. Maar om eerlijk te zijn: een grote mok van dit brouwsel is zelfs voor mij wat overdreven. Maar laat je door mij niet tegenhouden om het eens te proberen!
Als je een volautomatische koffiemachine in huis hebt en je onze koffie voor volautomaten by Coffeeness bestelt, heb je niet alleen een uitstekende combinatie in huis om je volgende aanval van hoofdpijn te vlug af te zijn, maar ook een echte (h)eerlijke smaakbom!
Tot slot: als jij, net als ik, maar af en hoe hoofdpijn krijgt die duidelijk van “primaire” oorsprong is, en je hebt geen last van ernstige migraine, dan is een shotje espresso met citroen een pak beter dan een tablet of een bezoek aan de dokter. Als de symptomen aanhouden of regelmatig terugkomen, raad ik je natuurlijk aan om medische hulp te zoeken.
Ik ben benieuwd naar andere huismiddeltjes die jij gebruikt tegen hoofdpijn en wat jouw ervaring is met de espresso-citroensap combinatie. Schrijf het zeker neer in de ruimte hieronder!
