Misschien ben je mijn motto over koffiecapsules hier al eens tegengekomen op Coffeeness: "Wie capsulekoffie drinkt, heeft de controle over z'n leven verloren". En dat wordt niet door iedereen even dankbaar aanvaard 😉, zoals ik uit menig reacties heb mogen concluderen. Wat zegt dat over onze maatschappij? Waarom kruipen mensen in de pen om de ene belediging na de andere te uiten als je hun (klaarblijkelijk) heilige graal aanvalt?
Misschien ben je mijn motto over koffiecapsules hier al eens tegengekomen op Coffeeness: “Wie capsulekoffie drinkt, heeft de controle over z’n leven verloren”. En dat wordt niet door iedereen even dankbaar aanvaard 😉, zoals ik uit menig reacties heb mogen concluderen. Wat zegt dat over onze maatschappij? Waarom kruipen mensen in de pen om de ene belediging na de andere te uiten als je hun (klaarblijkelijk) heilige graal aanvalt?
“Nespresso – What Else” – George Clooney heeft ons ervan overtuigd dat apparaten die werken met koffiecups sexy, luxueus en van de beste kwaliteit zijn. Want Mr. Clooney neemt alleen genoegen met het beste, toch?
Maar wat ik me afvraag… Waarom bestaan capsule koffiemachines eigenlijk?
Diehard fans van Nespresso mogen nu wegklikken en nog een capsule in hun machine gooien om een (minderwaardige) koffie te drinken. Of je kunt eens diep ademhalen, verder lezen en openstaan voor een nieuw perspectief.
Waarom? Omdat er meer dan één reden is waarom capsulekoffie sh*t is. Omdat ik nog altijd niet kan begrijpen waarom iemand dergelijke dure aluminium capsules überhaupt zou willen gebruiken. Omdat ik bezorgd ben over de toekomst van onze planeet. En omdat ik erg gesteld ben op lekkere koffie.
Maar vooral: als ik één capsuledrinker vandaag kan overtuigen om eens na te denken over zijn of haar gewoonte, is mijn missie geslaagd!
Hieronder haal ik mijn beste argumenten boven en ontkracht ik de meest gebruikte “excuses” om toch koffiecups te blijven gebruiken – want dat zijn het echt, excuses. Zoals daar zijn:
“Ik heb geen tijd om ’s morgens uitgebreid koffie te zetten!”
Dit heb ik al zo vaak gehoord… Maar het bereiden van koffie duurt helemaal niet lang met andere koffiemachines en zelfs goedkope volautomatische toestellen zijn vaak uitgerust met een timer. Sommigen kun je zelfs via een app voorprogrammeren zodat je latte macchiato staat te wachten als je ’s ochtends de keuken komt binnengewandeld…
“Maar de koffie smaakt zo goed!”
Oh dear… Vind je dat echt? Nou, dan zijn je smaakpapillen misschien heel slecht getraind. De voorgemalen koffie die in dergelijke capsules zit, heeft al heel wat delicate aroma’s verloren. Bovendien zit er achter je “lekker” kopje koffie wel een enorme afvalberg – en dat geeft een wrange nasmaak!
“Het is niet zo duur als iedereen zegt!”
Jawel, dat is het wel!
“Andere bereidingswijzen zijn ook niet bepaald milieuvriendelijk.”
Dat is deels waar. Daarom moeten we onze houding tegenover koffie dringend veranderen. Het is geen alledaags basisproduct, het is een luxemiddel!
“Jij hebt wel een grote mond, zeg, arrogante…”
Goed, dat is jouw mening. Je kunt me alle beledigingen ter wereld naar het hoofd gooien, ik ga niet van mening veranderen. Als je anno 2024 een capsulemachine in de keuken hebt staan, ben je niet bezig met het milieu en de gevolgen van jouw dagelijkse kopje koffie. Punt.
Ben je er klaar voor een reality check? Let’s go!
Inhoudsopgave
Zinloze innovaties door problemen op de koffiemarkt
Om de capsulegekte in de juiste context te plaatsen, moeten we eens kijken naar de huidige koffiemarkt. Daar is één groot probleem: hoewel de prijs van groene koffie al jaren daalt op de beurs (met alle gevolgen van dien voor de producenten), zijn de kosten voor het branden, de marketing en de logistiek die nodig is om de koffieboon van de struik tot in het kopje te krijgen, alleen maar gestegen.
De wereldwijde koffieconsumptie neemt toe. Maar slechts in beperkte mate. In het jaarverslag van 2019 van de International Coffee Organization lezen we dat het wereldwijde koffieverbruik al vijf jaar stijgt met zo’n 2,7 procent. En dat is mooi voor de merken, maar niet voldoende.
Het brengt de fabrikanten in een moeilijke positie: ze moeten vechten tegen de stijgende kosten in een markt die nauwelijks beweegt. Daarom moeten ze meer investeren in marketing, want koffie telkens opnieuw heruitvinden is moeilijk. Maar ze proberen, onder andere met capsulekoffie.
Ja! Bij het winnen van aluminium (het materiaal waaruit de capsules gemaakt worden), ontstaat een giftige rode modder die niet verder verwerkt of afgebroken kan worden. Bauxiet is de belangrijkste erts van aluminium en de winning daarvan leidt tot ontbossing. Om nog maar te zwijgen over de enorme afvalberg van 5000 ton (!) per jaar afkomstig van koffiecups allen – die tot 200 jaar nodig hebben om af te breken. Er zijn ook composteerbare varianten, maar deze mogen niet allemaal in de gft-bak.
Er is een complex proces nodig om de componenten te scheiden om aluminium te kunnen recycleren. Bovendien heeft elke legering een andere samenstelling waardoor het verwerkingsproces ook verschilt. Als je capsules bij het restafval gooit, komen ze op de afvalberg terecht. Er zijn bepaalde inzamelpunten en een recyclageprogramma voor koffiecups, maar dat is een ingewikkeld (en duur) proces. Wat er na het inzamelen met de capsules gebeurt, blijft een beetje onduidelijk. Alleen biologisch afbreekbare cupjes houden ietwat steek. Als de overheid ze toelaat in de gft-bak tenminste.
Bonen! Afhankelijk van het merk kan de prijs van capsulekoffie tot wel vijf keer hoger zijn dan de vergelijkbare bonenprijs. Maar koffie in capsules is altijd minderwaardig, niet alleen omdat voorgemalen koffie heel veel van z’n aroma’s en smaken verliest, maar ook (en vooral) omdat deze afkomstig is van massaproductie waarbij weinig of geen informatie gegeven wordt over de herkomst van de bonen en de omstandigheden van de koffieboeren.
Naast het sexy merk dat George Clooney wist te strikken voor z’n reclame, zijn er natuurlijk nog tal van andere merken die koffiecapsules verkopen. En al deze namen moeten zich op de één of andere manier proberen te onderscheiden van de concurrentie. Wie geen wereldbekende acteur kan krijgen voor z’n commercials, moet dus een andere invalshoek zoeken.
Sommige merken proberen bijvoorbeeld te pronken met het “100% Arabica”-label – maar dat zegt ons eigenlijk niets. Het ras van de gebruikte koffiebonen speelt een ondergeschikte rol – de verwerking en branding zijn veel belangrijker. Het is dan ook de prijs die vooral gebruikt wordt om kopers te lokken – 3,50 euro voor 20 stuks Douwe Egberts, Nescafé of Lavazza cups? Dat horen prijsbewuste consumenten graag!
En dat zoiets niet helpt om koffieboeren in landen ver weg van hier een eerlijk loon te bezorgen, moet ik je niet vertellen. Dergelijke koffiecups kun je dus eigenlijk niet met een gerust geweten kopen en drinken – zowel vanuit humanitair als ecologisch standpunt.
De George-factor: Een les in winstmaximalisatie
De problemen op de koffiemarkt zijn niet nieuw, en (surprise) Nespresso was de eerste die met een oplossing uit de bus kwam. In 1986 had de dochteronderneming van Nestlé een slim idee:
“We nemen dezelfde koffie die we al jaren verkopen en stoppen deze in kleine, individuele capsules. We vertellen de consumenten dat ze daarvoor een speciale machine nodig hebben die werkt met meer druk. En daarmee beloven we hen dat iedereen thuis het perfecte kopje espresso kan maken, net zoals een professionele barista.”
Geniaal!
Maar waar een barista jarenlang ervaring moet opdoen, tal van handelingen nauwkeurig moet uitvoeren en alles perfect moet afwegen, moesten klanten van Nespresso voortaan enkel een capsule in hun machine gooien en op een knopje drukken.
Wat ze niet vertellen, is dat je ongeveer vijf keer meer betaalt voor je koffie, er een enorm milieuprobleem achter schuilt en de espresso helemaal niet smaakt zoals een professional hem maakt.
Maar ondertussen zijn er wel ontelbaar veel machines verkocht en miljarden capsules in mensen hun winkelkarretje beland. Want daar is het hen natuurlijk om te doen: eens je de toestellen in huis hebt, moet je telkens opnieuw koffiecups gaan kopen.
Dergelijk “lock-in principe” wordt vaak gebruikt als slim marketingtrucje: de machine voor niet zo veel geld verkopen, maar de nodige verbruiksproducten wel zo hoog mogelijk prijzen, zonder dat klanten het doorhebben natuurlijk.
Voor Nespresso was de omzet in eerste instantie zeker, omdat ze in het begin van hun capsule-avontuur nog geen concurrentie hadden. Ondertussen is die competitie er wel, maar het merk van George Clooney geniet nog altijd van een onverwoestbare reputatie.
De sexy acteur heeft daar geen onbelangrijke rol in gespeeld. Niemand kan tegenspreken dat de reclamefilmpjes luxe, exclusiviteit, genot en professionaliteit uitstralen. En het drankje waarmee George zijn smaakpapillen laat verwennen, willen wij natuurlijk ook!
Stop de man daarbij in een strak pak, laat hem een beetje verleidelijk kijken terwijl hij de capsule in de machine gooit en volop genieten van zijn koffie in het gezelschap van een mooie dame in een prachtige jurk. En soms komt zelfs Matt Damon langs…
Deze luxueuze fantasie wordt verder aangewakkerd door de exclusieve Nespresso-winkels waar de capsules – op kleur gesorteerd – als glanzende juwelen aan de muur worden tentoongesteld.
Niet zoveel concurrentie
Filter koffiezetapparaten zijn geen goed alternatief voor één- of tweepersoonshuishoudens waar het niet de moeite waard is om een volle pot koffie te zetten. Espresso machines hebben dan weer het (deels onverdiende) imago te ingewikkeld en te duur te zijn.
De stevigste concurrenten voor deze “luxueuze” Nespresso machines, lijken de volautomatische koffiezetapparaten die verse bonen gebruiken. Wat mij betreft is er geen concurrentie – volautomaten zijn gewoonweg in elk opzicht beter! Maar ze zijn duurder in de aankoop en iets meer werk om schoon te houden.
Goede en eerlijke koffiebonen zijn ook niet spotgoedkoop, en dus blijven capsulemachines bijzonder aantrekkelijk voor heel wat koffiedrinkers.
Nespresso komt in de problemen
Toch is het niet allemaal rozengeur en maneschijn voor het bekendste merk van koffiecups…
Wanneer een exclusief product plots z’n luxe-imago verliest, heeft het een probleem. Lange tijd was Nespresso alleenheerser op de markt, maar vandaag kun je overal koffiecups kopen, ook van de huismerken bij Aldi, Lidl, Kruidvat en zelfs van Starbucks.
Sommige merken brachten een eigen machinesysteem op de markt, anderen niet. Met “Dolce Gusto” heeft Nespresso zelfs een concurrent in eigen huis.
Daarnaast zijn er ook hervulbare capsules en koffiepads van Senseo en aanverwanten, die op zich als “groener” worden beschouwd omdat ze gecomposteerd kunnen worden.
Veel Nespresso-klanten schakelen dan ook over op andere, goedkopere merken. Nog anderen raken zich steeds meer bewust van het milieuprobleem en/of de hoge kostprijs, waardoor ze hun kopje koffie voortaan op een andere manier zetten.
Volautomatische koffiemachines die verse koffiebonen gebruiken zijn dan ook in opmars. Geen vervuilende koffiecapsules, altijd vers gemalen koffiebonen en heel veel verschillende drankjes mogelijk – allemaal met een druk op de knop. Mijn talrijke koffiezetapparaat bonen tests bewijzen dat deze machines meer kunnen voor minder geld. Zelfs met de beste en duurste koffiebonen!
Tonnen aluminium op de afvalberg: F*ck het milieu!
Aluminium heeft tussen de 80 en 200 jaar nodig om te ontbinden. Het is een metaal gemaakt van het mineraal bauxiet, een erts dat in de tropen wordt gewonnen. Om bij de afzettingen te komen, worden duizenden vierkante meters regenwoud gekapt.
De productie van aluminium uit bauxiet levert rode modder op als afvalproduct. Dat kan niet verder worden verwerkt, want het is giftig – maar het moet ergens heen natuurlijk. Storten bij ander gevaarlijk afval en/of in meren dan maar! Met alle gevolgen van dien voor de plaatselijke fauna en flora…
Voel je je al een beetje schuldig? Goed zo!
Of denk je eerder: “Fuck de afvalberg en het regenwoud!”
Dan ga ik nog een beetje verder…
Het kost ongeveer 14 kilowattuur energie om één kilo aluminium te produceren – ter vergelijking: een gemiddeld Nederlands gezin verbruikt minder dan 10 kilowattuur per dag. Een koffiecapsule bestaat uit ongeveer 1 gram aluminium.
Stel dat jij twee capsules per dag gebruikt, zeven dagen per week. Dat is al 14 gram afval per week – 728 gram per jaar – voor jou alleen. Klinkt dat als vrij weinig? Doe dat getal eens maal… met hoeveel koffiedrinkers zijn we in Nederland? En in de rest van de wereld?
Het jaarlijkse volume aan capsuleafval wordt geschat op 5000 ton. Per jaar! Enkel en alleen van kopjes capsulekoffie – dat is voor mij onaanvaardbaar!
Hoor ik daar een kritische stem op de achtergrond?
“Koffiebonen zitten toch ook in een aluminium zak?”
Dat klopt – en dat is klote! Fatsoenlijke branderijen die aluminiumvrije zakken gebruiken voor hun koffiebonen, verdienen een extra pluim. Maar ik heb eens een aluminium zak gewogen die 500 gram koffiebonen bevatte: ongeveer 15 gram. Zo’n zak gaat wel wat mee, zelfs in een groot gezin.
Een gemiddelde Nespresso-capsule bevat vijf gram koffiepoeder. 5 gram koffie voor 1 gram aluminium – dat is 1:5. Versus 500 gram koffie voor 15 gram aluminium – dat is ongeveer 1:33. Als we er rekening mee houden dat we 6-7 gram koffiepoeder gebruiken per kopje als we verse bonen gebruiken, halen we zo’n 70-80 kopjes uit onze zak bonen van 500 gram.
Laten we 75 als gemiddelde gebruiken. 75 kopjes koffie = 15 gram aluminiumafval. Bij Nespresso zou dat 75 gram zijn. Dus 5 keer zoveel aluminium op de afvalberg voor hetzelfde aantal kopjes!
“Maar ik recycle mijn capsules!”
Aluminium en recycling blijft een moeilijk onderwerp. Het is waar dat de recyclagepercentages voor aluminium zeer hoog zijn – volgens sommige bronnen wel meer dan 90 procent. Maar dat gaat over alle aluminium, niet alleen van koffiecups. Het hangt dus af van de industrie en de gebruikte legering.
Want niet alle aluminium is created equally. En om ervoor te zorgen dat het metaal doelgericht kan worden hergebruikt, moet het zorgvuldig worden gescheiden van andere herbruikbare materialen. Omdat elke legering van aluminium weer iets anders is, is er ook telkens een nieuwe analyse en een ander proces nodig. Dat is ingewikkeld. En duur. Ik moet er vast geen tekeningetje bij maken…
En zou het niet geweldig zijn als we een product niet moeten hergebruiken omdat we het eigenlijk niet nodig hebben? Want zo is het toch!
Als je alle capsules echt zorgvuldig hebt gerecycleerd – respect! Maar steek je hand op als je de afgelopen week een capsule bij het restafval hebt gegooid. Of die verzameling capsules eigenlijk nooit naar het inzamelpunt hebt gebracht. Ik dacht het wel…
Er bestaan ook plastic capsules. Gejuich!
Natuurlijk niet, we kennen allemaal de gevolgen van plasticvervuiling.
Ben je nog steeds niet overtuigd en heb je “koffiecapsules” alvast op je volgende boodschappenlijstje geschreven? Dan blijf ik doorgaan! Laten we het eens over geld hebben…
Hoeveel kost het echt om Nespresso te drinken?
Overtuigde capsule-drinkers zijn meestal doof voor dit argument, maar met elke druk op de knop van een capsule machine, spoel je letterlijk geld weg. Veel geld!
De goedkoopste originele Nespresso-capsule kost op de website van het merk zelf 0,39 eurocent per stuk. Volgens het bedrijf is dat 6,84 euro per 100 gram. In mijn wereld (waar een Nespresso-capsule gevuld is met ongeveer 5 gram koffiepoeder), kost 100 gram je eerder 7,80 euro. Maar zelfs als we de prijzen van Nespresso zelf hanteren, komen we nog uit op 68,40 euro per kilo!
Zelfs een uitstekende Single Origin koffieboon uit een artisanale branderij kost meestal niet zó veel – en de kwaliteit is honderd keer beter. Ik hou als regel aan dat je voor goeie koffiebonen met een transparante herkomst zo’n 20 tot 40 euro per kilo betaalt.
Dus om koffiecups te drinken, betaal je tot wel vijf keer meer dan wanneer je verse bonen gebruikt. Voor mindere kwaliteit. En een slecht geweten.
Ik hoor je al denken dat jij alleen goedkopere koffiecapsules koopt, van huismerken bijvoorbeeld. Koffiecups van het Jumbo huismerk komen neer op zo’n 28 euro per kilo, K-Fee capsules kosten 37,30 euro per kilo en een versie uit de Aldi genaamd Expressi (serieus?) is 22,40 euro per kilo.
Dat is minder dan Nespresso, maar opnieuw betaal je veel geld voor koffie waarvan je niet weet waar hij vandaan komt en onder welke omstandigheden hij wordt geproduceerd. Dan stap ik liever een kleine branderij binnen die me precies kan vertellen waar en hoe hun koffiebonen geteeld worden, hoe ze gebrand worden en in welke bereidingswijze ze het best tot hun recht komen. But that’s just me!
Koffie ontwikkeld voor volautomaten
Coffeeness-koffie
Eerlijke handel
Heerlijke smaak
Chocolade-noot
Vers gebrand
Koffiecapsules met een ecologisch imago: Een stap in de juiste richting
Gelukkig zitten ontwikkelaars niet stil en zijn meer en meer producenten van koffiecups zich bewust van het milieuprobleem. Er worden dan ook interessante innovaties op de markt gebracht, zoals composteerbare en herbruikbare capsules.
Er bestaan namelijk al varianten die gemaakt worden van suikerriet, suikerbiet, mais, zetmeel en zelfs houtpulp – allemaal natuurlijke ingrediënten die perfect afbreekbaar zijn. Koffiebranderij Peeze, De Koffiejongens, Hesselink Koffie en Brandsma Koffie hebben dergelijke ecologische alternatieven ontwikkeld, waarvoor hulde.
Maar…
Dan gaat de Nederlandse overheid dwarsliggen, want momenteel mogen zelfs compostbeerbare koffiecapsules NIET in de gft-bak. Dat komt omdat de afvalverwerkers het groente-, fruit en tuinafval op een zo kort mogelijke tijd proberen te composteren, meestal zo’n twee weken. En laat dat de reden zijn waarom biologisch afbreekbare capsules in Nederland alsnog bij het restafval moeten.
Vaak composteren de cupjes van natuurlijke grondstoffen wel binnen twee weken, maar niet altijd. Op zich is dat geen probleem, want alles wat na deze periode niet gecomposteerd is, gaat nog eens opnieuw de cyclus in. En binnen de sector wordt er alles aan gedaan om ook varianten te ontwikkelen die je gewoon thuis kunt verwerken op de composthoop.
Als dergelijke capsules toch bij het restafval komen, zijn ze alvast niet zo schadelijk als plastic/aluminium exemplaren. Composteerbare koffiecups zijn dus een PAK beter dan de anderen – dergelijke innovaties kan ik alleen maar aanmoedigen.
Het Belgische Bioco gaat nog verder en werkt over de hele lijn met respect voor de natuur: biologische koffie die met zorg geroosterd wordt en in ecologische verpakkingen gestopt wordt. Hun biologisch afbreekbare koffiecups dragen zowel het OK biobased als OK compost label, wat wil zeggen dat ze ook volledig gecomposteerd kunnen worden. Ook de combinatie houtvezels/hars van Hesselink Koffie kan industrieel gecomposteerd worden en kan dus in de groene bak.
Ik blijf deze manier van koffie zetten totaal overbodig vinden, maar het is zo handig dat ik weet dat veel gebruikers hun gewoonte niet snel zullen veranderen. Dan liever een biologisch afbreekbare capsule, of en hervulbaar exemplaar dat je zelf uitwast en opnieuw gebruikt.
Gebruik bij deze laatste alsjeblieft geen voorgemalen koffiepoeder! Als je de cupjes opnieuw vult, heb je een kans om alsnog hoogwaardige, vers gemalen koffie te gebruiken. Net zoals je doet bij een handfilter, French Press of filter koffiezetapparaat.
Conclusie: Afvoeren en blijven innoveren
Dat brengt me bij een geliefd argument van capsule-fans: andere manieren om koffie te bereiden zijn ook slecht voor het milieu – de koffiebonen hebben immers veel kilometers op de teller.
Ja, inderdaad!
Ik ben de eerste om toe te geven dat koffie een luxeproduct is dat we dringend als dusdanig moeten gaan beschouwen!
We moeten koffie met mate drinken, ervan genieten en de beste bereidingswijze kiezen voor elke koffieboon. Niet het goedje zonder nadenken meermaals per dag in grote mokken naar binnen gieten om wakker en alert te blijven, zonder stil te staan bij de smaak en de gevolgen voor de planeet.
Koffie groeit niet in onze contreien, het moet worden geïmporteerd, verpakt en verdeeld. Heel wat slechter voor het milieu dan de groenten die je bij de boer om de hoek gaat kopen of de appel die je plukt in eigen tuin. Dat is nu eenmaal zo.
Koffie is niet goed voor het milieu, maar er zijn gradaties. Mijn zak uitstekende koffiebonen die ik gekocht heb bij een eerlijke, transparante branderij, kun je gewoon niet vergelijken met koffiecapsules van Nespresso of andere merken.
Onze afvalberg is groot, té groot – ook daar bestaat geen twijfel over. Doe jezelf een plezier en dump daar niet nog meer aluminiumafval bovenop van koffiecups die eigenlijk overbodig zijn. En als je tóch capsules wilt blijven gebruiken, kies dan voor een ecologische variant die alvast minder schadelijk is.
Je geweten dankt je. Net als de koffieboeren en de planeet waar we met z’n allen op leven.
Adem in. Adem uit. Peace Out!
