"Oh god, please no!" - dat las ik in mijn aantekeningen toen ik een bijzonder vies melkalternatief had getest. Dat is alvast een variant die ik niet meer ga gebruiken en zeker niet in mijn koffie ga gieten. Maar veganisten, gezondheidsfreaks en iedereen die iets minder dierlijke producten wil gebruiken, weet dat plantaardige melkalternatieven aan een opmars bezig zijn. Loop maar eens door pakweg Aldi, Jumbo of Albert Heijn, en je ziet dat er een oneindige keuze is aan "melk" van niet-dierlijke oorsprong.
“Oh god, please no!” – dat las ik in mijn aantekeningen toen ik een bijzonder vies melkalternatief had getest. Dat is alvast een variant die ik niet meer ga gebruiken en zeker niet in mijn koffie ga gieten. Maar veganisten, gezondheidsfreaks en iedereen die iets minder dierlijke producten wil gebruiken, weet dat plantaardige melkalternatieven aan een opmars bezig zijn. Loop maar eens door pakweg Aldi, Jumbo of Albert Heijn, en je ziet dat er een oneindige keuze is aan “melk” van niet-dierlijke oorsprong.
En sommige van deze plantaardige melkvarianten kunnen best lekker zijn, perfect voor in een smoothie, bij je ontbijtgranen of zelf om zo te drinken. Maar passen ze ook bij koffie? Welke versies zijn lekker? En welke smaken ronduit vies? Ik ben verschillende “melk”-varianten gaan kopen, zowel de meer ingeburgerde alternatieven als enkele avontuurlijke soorten, en heb ze voor jullie getest. Spannend…
Ik heb eerder al een gids geschreven over melkalternatieven in een koffiezetapparaat bonen en welke versies het best opgeschuimd kunnen worden.
Vandaag wil ik het eerder hebben over algemene feiten en informatie over vervangers van koemelk, en beperk ik me niet tot het maken van melkschuim voor bij een cappuccino of latte macchiato.
Zelf ben ik een grote fan van amandelmelk en ik maak deze lekkernij ook zelf. Toch ben ik niet vegan en ben ik niet lactose-intolerant. Ik heb zelfs niets tegen koemelk. Maar ik heb wel iets tegen de industriële dierenmishandeling die achter het doorsnee melkpak in de supermarkt verscholen gaat. En ik heb het gevoel dat plantaardige melk m’n gezondheid ten goede komt.
Havermelk en amandelmelk vind je tegenwoordig in elke supermarkt en worden ook vaak aangeboden in de koffiebar. Maar de fabrikanten worden steeds creatiever en geen enkele noot, zaad, graan of plant is nog veilig – er wordt bijna van alles een melkvariant gemaakt. Erwtenmelk, lupinemelk, boekweitmelk en hennepmelk zijn maar een paar plantaardige alternatieven die steeds vaker aangeboden worden. De vraag is waar dat eindigt…
Inhoudsopgave
De klassiekers: Havermelk, amandelmelk en het beste alternatief voor barista's
Met het grote succes van Oatly Barista – een havermelk speciaal geschikt om melkschuim te maken – is het slechts een kwestie van tijd voor andere merken ook met een bijzonder makkelijk op te schuimen versie van hun plantaardige melk op de markt komen.
Maar je moet wel weten:
Oatly Barista bevat verschillende stabilisatoren en additieven om het gebrek aan eiwitten in haver te compenseren, want dat is een belangrijk element voor melkschuim. Dankzij deze toevoegingen kan een anders moeilijk op te schuimen melkvariant toch een zijdezacht, veganistisch schuim opleveren.
En dat is geweldig! Maar niet voor wie graag zo’n natuurlijk mogelijke producten gebruikt. De Oatly Barista heeft bovendien een lichtzoete smaak die niet iedereen zal bekoren en ook niet bij elk soort koffie past. Met slechts 30 calorieën per 100 milliliter, is een haverdrankje dan wel weer “gezond”, als je puur kijkt naar het aantal kcal toch.
Suikervrije amandelmelk is heerlijk, lichtjes nootachtig en lichtromig… hmmm. En dit populaire melkalternatief heeft ook de voedingswaarden aan z’n kant:
In de natuurlijke versie heeft “melk” van amandelen slechts ongeveer 22 kilocalorieën per 100 milliliter. De smaak is erg subtiel en past bij heel wat koffiebonen uit tal van landen en branderijen. Bovendien kan deze melk ook vrij makkelijk opgeschuimd worden, zelfs de huisgemaakte versie.
In de winkel kun je uitkijken naar de Barista Almond Organic van het merk Rude Health, waarmee ze mee op de wagen springen van de makkelijk opschuimbare barista-melkvarianten.
Oh, maar wacht eens even… Als ik goed naar de ingrediëntenlijst kijk van de amandelmelk van Rude Health, zie ik tot mijn verbazing dat er ook biologische haver in zit. En zonnebloemlecithine zorgt voor een grotere stabiliteit van het schuim. Dit is een complexere vorm van olie die het caloriegehalte van “gewone” amandelmelk meer dan verdubbelt tot bijna 60 kilocalorieën per 100 ml.
Maar dat is een “prijs” die we graag betalen voor stabiel, fluweelzacht en overheerlijk melkschuim, toch?
Toch moest ik verbasend genoeg constateren dat ik niet eens een verschil merkte tussen het melkschuim van normale amandelmelk en dat van de Barista Almond Organic toen ik ze opschuimde met de Solis Barista Gran Gusto. De speciale barista-versie gedraagt zich eigenlijk zo goed als identiek dan de suikervrije amandelmelk die ik kocht in de supermarkt!
Beide amandelmelkschuim-versies hebben een zoete smaak die lekker is, maar de koffie ietwat overdondert. Ik blijf toch bij mijn zelfgemaakte veganistische melk op basis van amandelen!
Gierst: Bovenaan de lijst als geschikt alternatief voor sojamelk
Over sojamelk bestaat heel wat controverse: kruisallergieën, invloed op de hormoonhuishouding, slecht voor het milieu… Maar als het gaat over het opschuimen van melkalternatieven in een volautomatische koffiemachine, is sojamelk onklopbaar.
Ook kunnen we stellen dat sojamelk aan de bakermat stond van de hype rond veganistische melk. Of het ook zo goed is voor de gezondheid, is dan weer niet helemaal duidelijk.
Toch blijft sojamelk de ideale keuze voor wie melk wil opschuimen om heerlijke koffiedrankjes te maken, de samenstelling van de koolhydraten, eiwitten en vetten ligt van alle alternatieven het dichtst bij koemelk. Het is een vleugje zoet, heeft niet teveel calorieën…
Geen wonder dat melk gemaakt van sojabonen zo’n opmars heeft gemaakt. Maar persoonlijk blijf ik er liever van weg, al was het maar omdat ik amandelmelk lekkerder vind.
Maar wat ben ik blij dat ik deze test voor melkvervangers heb gedaan, want bij deze heb ik melk gemaakt van gierst – een glutenvrij graangewas – ontdekt. Deze blijkt het perfecte soja-alternatief! Gierst heeft een licht nootachtige smaak, bevat veel ijzer en vitaminen, en past goed bij koffie. Allergenen die een negatief effect zouden hebben, zijn voorlopig nog niet bekend.
Zelf heb ik de melkvervanger Natumi Hirse Natural gekocht in Duitsland (“Hirse” is gierst in het Duits). Het opmerkelijke is dat de gierstkorrels voor het “melken” worden gefermenteerd, wat de koolhydraten tot suikers afbreekt. En dat maakt dat gierstdranken van nature lekker zoet smaken, terwijl er bij sojamelk suiker moet worden toegevoegd om dat effect te bereiken.
Helaas kan mijn nieuwe “ster” gierst ook niet zonder olie om een stabiel melkschuim te garanderen, en heeft 100 ml van dit melkalternatief al snel 54 calorieën.
Gierst is qua smaak ongeveer net zo dominant als soja, maar dan met een zeer zachte, romige toets. Ik schonk een scheutje in mijn heerlijke Sidamo-espresso en ontdekte dat de frisheid van deze Ethiopische koffie de zoetheid van de gierst wat afzwakte en de frisse smaak meer op de voorgrond kwam.
Toch zal ik gierstdrankjes niet tot mijn favorieten verklaren onder de melkalternatieven, vanwege de lange ingrediëntenlijst en de nogal intense smaak, het blijft een graansoort natuurlijk. Maar voor fans van sojamelk die toch bedenkingen hebben over het gezondheidsaspect, is gierst een goed alternatief.
Boekweit- en speltmelk: Gluten, een vreemde smaak en dikmakers?
In het begin van mijn avontuur door de wereld van de plantaardige melkvarianten had ik altijd speltmelk in huis, omdat ik deze superfood-graantjes op verschillende manieren wilde verwerken in mijn menu. Spelt is echter allesbehalve glutenvrij en heeft ook een klein smaakprobleem:
In een cappuccino of latte krijg je al snel het gevoel dat je ontbijtgranen of brood aan het drinken bent, zelfs al heeft de fabrikant zoetstof toegevoegd aan de speltdrank. En met minimaal 40 kilocalorieën per 100 milliliter, is speltmelk ook niet bepaald “slank”.
In de koffiewereld heeft spelt zich alvast nooit echt kunnen laten gelden. En net daarom stond ik ook een beetje weigerachtig tegenover boekweitmelk, nog voor mijn eerste slok. In Natumi’s Buchweizen versie lijkt de samenstelling sterk op die van zijn “collega” spelt: boekweit, water, zout, een beetje olie – en meer dan 50 kilocalorieën per 100 milliliter. Maar hij is wel glutenvrij.
Samen met koffie is de smaak van een boekweitdrank eerder vervelend: de plantaardige kruidigheid doet sterk denken aan lente-uien en je hele kopje proeft gewoon naar boekweit. Geweldig voor andere veganistische bereidingen, maar niet voor koffie als je het mij vraagt.
Toch goot ik een slokje boekweitdrank in mijn Americano die gemaakt werd met koffiebonen uit Honduras. De kruidigheid bleek het geheel wel omhoog te tillen, maar het drankje werd toch eerder een soepje, in plaats van een kopje koffie.
Ik zou je dus eerder aanraden om boekweitmelk te gebruiken als vervanger voor slagroom in een stoofpotje, bij eieren of als bindmiddel in een groentegerecht.
Cashewmelk en andere notenmelk: Liefde op het tweede gezicht
Melk gemaakt van noten en zaden maakt het gemakkelijk om de perfecte combinatie te kiezen:
- Hazelnootmelk smaakt naar hazelnoot en maakt van elke koffie een Nutella-drankje
- Kokosmelk smaakt naar kokos – je kunt er cold brew een speciale toets mee geven
- Cashewmelk smaakt naar cashewnoten – en hier wordt het interessant
Als ik cashewnoten eet, doe ik ze vaak bij een salade of als zoute snack, minder in zoete gerechten. Misschien is dat de reden waarom de Provamel Cashew Drink een uitgesproken zoute nasmaak op mijn tong heeft achtergelaten? Omdat mijn hersenen deze smaak associëren met zout?
Toch zie ik bij een blik op de ingrediëntenlijst dat er effectief zout in het drankje zit, al is dat misschien niet zo uitgesproken als m’n hoofd me wil laten geloven. Kortom: ik had cashewmelk al snel afgeschreven voor bij de koffie. Een espresso en zout gaan toch niet samen?
Maar eerlijk is eerlijk: deze combinatie smaakt lang niet slecht! Of ik me de zoute nasmaak nu inbeeld of niet, de melk van cashewnoten heeft mijn Honduras-Americano een extra portie zuurgraad en kracht gegeven. En dat is zeker niet verkeerd voor een anders nogal zachte koffie. Zo zie je nog maar eens dat “Food Pairing” een wereld op zich is, ook bij koffie.
En met slechts 33 kcal per 100 ml, is dit drankje zeker geen dikmaker. Net zoals bij alle notenmelken, is deze energie vooral afkomstig van het vetgehalte (2,4 g/100 ml).
Op papier heeft kokosmelk (de versie van Alpro) nog minder kilocalorieën, maar op de ingrediëntenlijst zien we maar liefst tien bestanddelen staan, waarvan kokos slechts een beperkt aandeel is. De Provamel Cashew Drink bevat volgens het etiket alleen noten, water en zout.
Melk gemaakt van cashewnoten heeft me dus erg kunnen verrassen en uiteindelijk ook kunnen overtuigen. Ik heb alvast zin om nog verschillende koffiebonen en espressovarianten uit te testen met dit melkalternatief. Jij ook? Of ben jij al langer fan van cashewmelk?
Lupinemelk: What. The. Hell?!
Ken je kefir? Een melkachtig drankje dat vol probiotica zit? Stel je een kopje van dit goedje voor dat te lang in de zon heeft gestaan. Of denk aan een muffige emmer karnemelk. Of misschien zure room die al ver over de houdbaarheidsdatum zit. Je kunt je nu misschien inbeelden hoe lupinemelk smaakt en ruikt – zurig, muf, vies, maar naar melk is het alvast niet!
Ik nam een slokje, spuugde het meteen weer uit en had veel zin om het pak van Milli helemaal leeg te gieten in de gootsteen. Ik heb het zelfs niet aangedurfd om het goedje in mijn espresso te gieten. Oh god, please no!
Er bestaat ook veganistische lupineyoghurt en er is zelfs een hype omtrent lupine koffie. Allemaal goed en wel, en dat mogen jullie van mij gerust eens testen. Maar als melkvariant is het iets wat we snel mogen vergeten wat mij betreft.
Soyatoo Milli Lupine is de volledige naam van het ondrinkbare goedje dat ik in huis heb gehaald. En behalve de slechte smaak, moet je ook weten dat lupine een allergeen kan zijn.
Ten tweede zou “suikermelk” in feite een betere naam zijn, want naast water, lupine, zout en natuurlijk vanille-extract, bevat het drankje ook best wat rijststroop. Samen met deze zoetstof moet het vanille-extract de smaak van het hoofdingrediënt aanvaardbaar maken. WTF? Waarom maak je dit drankje dan in the first place? Als jij het volledig oneens bent met mij, hoor ik graag van je – het is altijd interessant om te weten of er iemand is die deze “melkdrank” wél lekker vindt!
Havermelk en Co zelf maken: Veganistische melk hoeft niet duur te zijn!
Voor mijn test ben ik in de supermarkt gaan shoppen en heb ik (volgens beschikbaarheid) geprobeerd om populaire, niet té moeilijk verkrijgbare plantaardige melkalternatieven te kiezen. Ik was tussen de 2,60 en 3,50 euro kwijt per liter. De duurste van de groep was de Almond Barista van Rude Health en de goedkoopste was de Stino amandelmelk die ik ter vergelijking had gekocht.
Zoals altijd geldt: hoe meer merken hetzelfde product verkopen, hoe goedkoper het wordt. De markt van de sojamelk, havermelk en amandelmelk is vandaag erg verzadigd en er zijn dan ook goedkope en dure versies van elk van deze dranken beschikbaar.
Maar zelfs de goedkoopste huismerken kunnen niet altijd onder de prijs gaan van zelfgemaakte plantenmelk, tenminste als je goed oplet waar je de ingrediënten vandaan haalt. Amandelmelk is vaak goedkoper als kant-en-klaar product, maar havermelk is zo goed als altijd goedkoper als je het thuis maakt met een blender.
En het beste van alles: als je zelf plantaardige melk maakt, weet je precies wat erin zit – en vooral: wat niet. Geen vreemde chemische bestanddelen waarvan je niet weet wat het is, geen dodgy stabilisatoren of toegevoegde suiker (in welke vorm dan ook).
Maar… er is een kleine maar:
Hou er rekening mee dat zelfgemaakte versies minder stabiel melkschuim geven, net omdat er geen industriële oliën en stabilisatoren inzitten. En als je huisgemaakte havermelk of notenmelk in je volautomatische koffiemachine wilt gebruiken, moet je het melkalternatief voor gebruik héél goed filteren. Het is namelijk zo dat er altijd kleine stukjes haver, amandel of hazelnoot achterblijven in de “melk” en deze zwevende deeltjes verstoppen de dunne leidingen van je machine makkelijk.
Ik gebruik altijd het volgende basisrecept:
- Doe 50 tot 80 gram van de noten, zaten, pitten of vlokken die je gebruikt in een blender samen met een liter koud water – experimenteer zelf met de hoeveelheid voor dikkere of meer lopende melk
- Voeg een snuifje zout en wat plantaardige olie toe – saffloerolie werkt super als emulgator
- Meng op volle snelheid voor ongeveer 1 minuut
- Filter het geheel met een keukenhanddoek, kaasdoek, sapcentrifuge of zelfs een filterpapier
Als je geen blender of ander powertool in de keuken hebt, kun je de granen, noten of zaden 24 uur in water laten weken en het geheel vervolgens “uitwringen” met een stoffen filter of kaasdoek. Hou er dan wel rekening mee dat het resultaat vrij lopend en minder sterk zal zijn, omdat je de vaste bestanddelen niet “stukgeslagen” hebt, wat een vollere consistentie geeft.
Vegan = duurzaam? We maken de rekening op voor melkalternatieven
Op de vraag of plantaardige melkvervangers gezond zijn of niet, ga ik geen antwoord geven. Maar “plantaardig” betekent niet altijd “ongevaarlijk”, denk maar aan sojamelk of de lange ingrediëntenlijsten bij sommige versies. En veganistische melk is ook niet noodzakelijk een synoniem voor milieuvriendelijk, dat weten we dankzij amandelmelk.
Ja, de zuivelindustrie werkt helemaal verkeerd. En ja, grootschalige melkproductie is slecht voor het milieu. Maar dat geldt ook voor vegan alternatieven…
Amandelen worden gekweekt in waterintensieve monoculturen, voornamelijk in Californië, waar men elk jaar moet afrekenen met immense bosbranden. Ik zeg niet dat de amandelkweek de bosbranden veroorzaakt, maar elke monocultuur die veel water gebruikt, zal alvast niet helpen.
Haver groeit zo goed als in onze eigen achtertuin, dat is alvast een pak beter voor het aantal kilometers dat het product op de teller heeft staan.
De effecten van sojamonoculturen zijn bekend en kort samengevat niet goed, zelfs al wordt de massale kweek van deze vaak gebruikte veganistische vleesvervanger net toegeschreven aan de wereldwijde honger naar goedkoop vlees – soja wordt namelijk vaak gebruikt als veevoer. Maar toch zit diezelfde soja ook in jouw vegan melk. En soja groeit niet in onze contreien.
Hierbij kan ik havermelk dus uitroepen als het meest milieuvriendelijke alternatief.
Want elke melkvervanger waarvan het hoofdingrediënt aan de andere kant van de wereld of in een boom in een tropisch klimaat groeit, is gewoonweg niet duurzaam. Deze melkalternatieven zijn eigenlijk net zo slecht als koemelk van een industrieel gekweekte melkkoe. Kokosmelk, rijstmelk en amandelmelk zijn ook niet helemaal “zuiver”.
Maar we doen allemaal wat we kunnen voor het milieu en zolang we de plantenmelk niet met liters per dag naar binnen gieten, geeft het waarschijnlijk niet zo heel veel als jij af en toe een scheutje cashewmelk in je kopje koffie giet.
En we moeten ook bedenken dat voor elk pak van een melkalternatief, het eigenlijke productieproces minder water verbruikt en minder CO2 produceert dan voor een bus koemelk. En de koemelk blijft waar deze thuishoort: in de uier van de moeder voor het kalfje.
Conclusie over vegan melk: Local, zelfgemaakt en met mate
Veganistische melkproducten zijn trendy en zullen dat nog wel een tijdje blijven, zeker nu meer en meer mensen vlees en dierlijke producten afzweren. Dit leidt tot een overaanbod en onzinnige innovaties (lupinemelk, ik huiver er nog van), die alleen bedoeld zijn om je nog meer te laten consumeren.
Al kunnen sommige nieuwe producten wel nuttig zijn, denk maar aan gierstdrankjes als alternatief voor sojamelk bij de koffie, boekweitmelk bij het koken en cashewmelk als (voor mij) complete verrassing.
Maar we kunnen ons ook meer dan gelukkig prijzen met klassiekers zoals amandelmelk en havermelk. Deze zijn ook nog eens makkelijk zelf te maken, in tegenstelling tot andere opties – ik kan me niet herinneren wanneer ik voor het laatst “lupine” in de winkelrekken heb zien liggen. Ik moedig je aan om eens een huisgemaakte versie te proberen van om het even welke notenmelk.
Als conclusie zou ik dus zeggen: maak zelf amandelmelk of havermelk, of koop zoveel mogelijk biologische producten met zo weinig mogelijk ingrediënten. En gebruik deze “melk” toch een beetje met mate, zowel voor je gezondheid als voor het milieu.
Ik ben bij deze ook benieuwd naar jouw mening, recepten en tips!
PS: Ik besef goed dat de vermelde producten eigenlijk niet “melk” mogen heten, omdat ze van plantaardige oorsprong zijn. Die “eer” is alleen voorbehouden aan koemelk. Maar ik ben een blogger en niet alles hoeft hier altijd politiek correct te zijn. Trouwens, iedereen gebruikt de benaming “melk”, zelfs als het om een vegan alternatief gaat.
