Sinds ik in 2008 begon met het testen van koffiebonen, heb ik al tal van (h)eerlijke koffiesoorten van kleine branderijen geprobeerd, maar ook supermarktkoffie. In deze gids lees je welke bonen geschikt zijn voor een handfilter, filter koffiezetapparaat of volautomatische machine. En ik vertel je waar je op moet letten bij het kopen van een zakje bonen - het leven is immers te kort voor slechte koffie!
Respect the bean! Overheerlijke koffie Gepassioneerd team Persoonlijk contact met de boeren Duur Naar de aanbieding ! Dit artikel bevat affiliate links | Een genoegen! Transparante en eerlijke bonen Zeer aromatisch en veelzijdig Goede prijs-kwaliteitsverhouding Naar de aanbieding ! Dit artikel bevat affiliate links |  Donkere wereldverbeteraar die voor mij iets te saai is. Zuivere, klassieke smaken Grootschalig impactproject Hoge kwaliteit Ontbrekende datum van branding Naar de aanbieding ! Dit artikel bevat affiliate links | Fairtrade en Direct Trade in het kwadraat. Fairtrade-koffie in het kwadraat Belangrijke bijdrage aan het optimaliseren van de koffieketen Klassieke en sterke branding Onnauwkeurige of geen informatie over de bonen en branding Naar de aanbieding ! Dit artikel bevat affiliate links |  Een explosie van verschillende smaken. Lekkere afdronk en zijdezacht mondgevoel Geschikt voor iedereen Heerlijk in combinatie met chocolade Geen beloofde chocolade-afdronk 1 Naar de aanbieding ! Dit artikel bevat affiliate links | Een zuivere dagelijkse koffie. Aroma van een dessertbuffet Uitzonderlijke, "alledaagse" koffie Ontbrekende datum van branding Een beetje saai Naar de aanbieding ! Dit artikel bevat affiliate links | 100 procent Robusta-bonen Goed uitzicht van de bonen Niet-gebalanceerde smaak Onaangenaam mondgevoel Veel marketing-bullshit Naar de aanbieding ! Dit artikel bevat affiliate links |
Hoi! Ik ben Arne. Na een paar jaar als barista te hebben gewerkt, heb ik het tot mijn missie gemaakt om zoveel mogelijk mensen te laten genieten van goede koffie. Daarom delen mijn team en ik al onze kennis op het gebied van koffie met jou.
Hoewel ik het grootste deel van m’n tijd besteed aan het testen van volautomatische koffiezetapparaten, espressomachines en andere toestellen om koffie te bereiden, blijven koffiebonen zonder enige twijfel mijn favoriete onderwerp!
Want nergens anders kan (en moet) ik m’n eigen mening zo laten gelden als bij het testen van bonen. Bovendien kan ik me hier wat laten gaan in m’n schrijfstijl (uitbundige beschrijvingen, metaforen, een beetje poëzie), wat minder passend zou zijn bij de objectieve normen die gelden voor volautomatische koffiemachines of pistonmachines.
Maar het is net deze subjectiviteit die deze categorie zo ingewikkeld maakt. Naast de basisvereisten waaraan koffiebonen moeten voldoen, gaat het toch vooral om de smaak. En dat is niet alleen heel persoonlijk, maar ook ongelooflijk moeilijk te beschrijven.
De “beste bonen” bestaan
Goede koffiebonen voor de volautomatische koffiemachine zijn niet te donker gebrand, hebben een zoet aroma en minimaal medium intensiteit. Een duidelijke chocoladenoot is altijd goed. Daarnaast is het belangrijk dat ze fairtrade zijn en direct van traceerbare plantages komen. Onze Coffeeness koffiebonen voldoen aan deze voorwaarden.
Ik zal je in dit artikel uitleggen hoe ik mijn testen precies uitvoer en hoe ik tot bepaalde conclusies kom. Ik vertel je waaraan je de beste koffiebonen kunt herkennen, welke trends er zijn op het gebied van roastings en samenstellingen, en op welke klassiekers je altijd kunt vertrouwen.
En natuurlijk krijg je van mij ook een heleboel tips om de perfecte koffieboon te vinden voor elke bereidingswijze – van een handfilter tot een koffieautomaat.
Inhoudsopgave
| Koffiebonen | Samenstelling | Herkomst | Eigenschappen |
|---|---|---|---|
| Coffeeness Classic | 100% Arabica | Brazilië | Chocolade en amandel. Speciaal ontworpen voor gebruik in de volautomaat! |
| Coffeeness Strong | 100% Arabica | Brazilië | Donkere karamel, ideaal voor in volautomatische machines en pistonmachines |
| Coffeeness Deluxe | 100% Arabica | Brazilië | Earl Grey thee, citroen en cacao |
| Bocca Bombita | 100% Arabica | Brazilië, Guatemala | Chocolade, romig, maar toch fris. Perfect voor beginners! Geschikt voor zowel espresso als filter. |
| Boot El Transformador | 100% Arabica | Colombia | Mooie balans tussen sterk en fris. Lekker als espresso of met melk. |
Er is een goede reden waarom ik erg terughoudend ben om merken als Illy, Lavazza of Dallmayr Prodomo te testen, zelfs al komen namen als de Lavazza Qualita Oro of L’Or Espresso Forza vaak voor in lijstjes van de best geteste koffiebonen.
De koffiemerken die je in de supermarkt kunt kopen, voldoen vrijwel nooit aan de basisvereisten die ik stel voor een koffieboon – en dat is ook de reden waarom deze koffie me meestal slecht bevalt.
Deze eisen zijn nauw verbonden aan de transparantie van de toeleveringsketen, d.w.z. de manier waarop de boon van de struik tot in het koffiekopje terecht komt. En dan heb ik het niet over onrealistische verwachtingen van arrogante koffiesnobs, maar wel over fundamentele vereisten die we allemaal zouden moeten hebben.
Ik verwacht de volgende informatie, hetzij op de verpakking, hetzij op de website – of op allebei:
Waarom wil ik dat allemaal weten? Wat heb ik nu aan de naam en de exacte locatie van een koffieplantage of een onuitspreekbare botanische naam van een koffieplant?
Enerzijds leer je uit deze informatie veel over het stijl- en smaakprofiel van de koffieboon. En anderzijds – en dit is de belangrijkste reden – kom je zo te weten hoe open een fabrikant is over de herkomst, productieproces en verwerkingsmethode van zijn product. Het zal je dus niet verbazen dat ik eerder de wenkbrauwen frons als het merk niet veel informatie meegeeft.
Er is iets dat we nooit mogen vergeten:
Koffie is een First World Privilege dat verantwoordelijk is voor tal van problemen in de derde wereld!
De kern van de zaak is eenvoudig: onze koffie is een product dat aan de andere kant van wereld groeit – en dus van de vaak armere landen moet geïmporteerd worden naar de geïndustrialiseerde landen.
De waarde van de koffieboon stijgt in elke stap van het proces – de grootste verhoging gebeurt wanneer de groene bonen gebrand worden tot kant-en-klare koffieboon.
Wanneer de klant de gebrande koffie koopt, vloeit het betaalde geld terug in de tegenovergestelde richting. Bij elke tussenstap blijft een deeltje (of een groot deel) van het bedrag “hangen”. De branderij mag de grootste som incasseren – en dat is ook logisch.
Natuurlijk pikken ook de importeurs en verdelers in onze regionen, exporteurs in het land van herkomst, groothandels en dergelijke graag hun graantje mee. Er zijn dus heel wat mensen die wat centen in handen krijgen als jij een pakje bonen koopt.
Maar hoe zit het dan met de eigenlijke producenten van het product? De koffieboeren ontvangen eigenlijk een belachelijk klein deeltje van de koek, waarvan ze nauwelijks kunnen overleven. Dat bedrag kun je zien aan de hand van de huidige wereldmarktprijs van groene koffie.
Anderzijds is ook de RTO-waarde interessant. RTO staat voor “Return To Origin” en geeft de afgelegde weg weer van het geld dat jij betaalt voor je koffie. Over dit onderwerp kun je nog meer lezen in mijn artikel “Wat verdienen koffieboeren?”
Er is hoe dan ook een enorme kloof tussen wat een branderij voor z’n koffie vraagt en hoeveel daarvan naar de koffieboeren gaat. En je kunt het al raden: hoe groter het bedrijf, hoe groter die kloof wordt!
Branderijen met een geweten en een waardering voor hun product, proberen deze balans terug in evenwicht te brengen. En dat doen ze op de volgende manieren:
Die zichtbaarheid is bijzonder belangrijk voor mij. Omdat een anonieme koffieboon plots een heel persoonlijke zaak wordt als er namen en gezichten op geplakt worden – soms zelfs letterlijk. Dat in tegenstelling tot pakjes koffiebonen uit de supermarkt waar je geen enkel inzicht krijgt.
Het gaat zelfs zo ver dat je vaak niet eens weet uit welk land je koffie komt, en al zeker niet uit welke regio in dat land. Industriële producenten houden hun informatie bewust vaag omdat arme boeren die koffiebonen verbouwen tegen dumpingprijzen op enorme plantages onder erbarmelijke omstandigheden, uiteraard geen aantrekkelijk selling point vormen.
De beste koffiebonen herken je aan de informatie over de oorsprong op de verpakking (en de website) – je zou in feite op het vliegtuig moeten kunnen stappen, de betreffende plantage bezoeken en een praatje maken met de koffieboer.
Maar de fout ligt niet alleen bij de grote bedrijven, ook de consument speelt een belangrijke rol. Als je zonder te kijken gewoon een pakje koffie in je winkelkarretje legt en je nooit afvraagt waar deze vandaan komt, houd je dit proces in stand.
Gelukkig wordt de vraag naar transparantie steeds groter bij consumenten, en daarom sluiten steeds meer “eervolle” branderijen zich aan bij The Pledge, een initiatief dat ik alleen maar kan toejuichen.
Hierbij wordt een onvoorwaardelijke verbintenis tot transparantie gevraagd van de aangesloten branderijen, die hun volledige inkoopstructuur bekend moeten maken en aangeven wie welk geldbedrag ontvangt van elke verkochte zak koffie.
Mijn favoriete “The Plegde”-branders (en wat mij betreft echte rolmodellen in Duitsland en ver daarbuiten), zijn onder andere Wood Grouse Coffee uit Hannover. Ik moedig je aan om de transparantieverslagen op hun website zeker eens te lezen.
Maar een koffieboon krijgt niet alleen een gezicht van de mensen die hem telen. Er zijn ook botanische, procedurele en geografische factoren. Deze zal ik hieronder verder toelichten.
In mijn gedetailleerde artikel over de verschillen en gelijkenissen tussen Arabica en Robusta, overloop ik de twee belangrijkste soorten koffiebonen in detail. Hierin vermeld ik dat de dominantie van de Arabicaboon gebaseerd is op misverstanden en slimme marketingtrucjes. Ik geef ook aan dat de klimaatverandering binnen afzienbare tijd weleens voor opschudding zou kunnen zorgen op dit gebied.
Daarom moeten we er niet langer van uitgaan dat de Robustaboon (Cenephora) alleen geschikt is voor het maken van espresso’s. Het blijft natuurlijk juist dat Robusta een stevige kick geeft aan je espressoshot en voor een stabiele crema-laag zorgt. Maar dat wil niet zeggen dat deze boon niet heerlijk tot z’n recht kan komen in andere koffiedrankjes.
En ik blijf het fascinerend vinden dat grote merken het “100% Arabica”-label gebruiken als marketingstrategie. Want alleen maar Arabica koffiebonen in je koffiekopje betekent niet dat je brouwsel ook lekker zal zijn. En een flink aandeel Robusta maakt je drankje zeker niet slechter. Voor mij is het net een voordeel als een deel van de Arabica vervangen wordt door Robusta koffiebonen.
Welke van de twee is de beste? Geen van beide – alles hangt af van wat er met de bonen gebeurt na het plukken – van de verwerking en branding tot het bereiden (bij jou thuis). Arabica koffie mag dan nog zo’n goede naam hebben dankzij z’n talrijke aroma’s, als hij ergens in het proces “mishandeld” wordt, blijven er van die aroma’s niet veel meer over.
En z’n robuuste neefje kan ook heel wat subtiliteiten laten zien, als je ‘m op de juiste manier aanpakt. De lekkerste koffie is dus degene die met voldoende zachtheid en respect behandeld werd, van aan het begin van het proces (de teelt) tot in jouw kopje.
Hoewel de generieke genusnaam Arabica ons niet heel veel zegt, zijn de subcategorieën wel bijzonder spannend. Zo zijn er ook botanische namen als Bourbon of Catuai – en verschillende soorten hebben verschillende eigenschappen waar je anders van zult genieten in je koffiekopje.
Om het allemaal nog wat ingewikkelder te maken, heeft bijvoorbeeld de Bourbon-koffieboon nog talloze ondersoorten en kruisingen die elk om hun eigen reden populair zijn.
In veel “alledaagse koffies” speelt de variëteit Caturra dan weer de hoofdrol. Botanisch gezien is Caturra een natuurlijke mutatie van de Bourbon-variëteit, die op haar beurt een afstammeling is van de Typica-familie onder het geslacht Coffea Arabica. Kun je nog volgen?
Caturra voelt zich goed in Brazilië omdat alle omstandigheden daar ideaal zijn. Deze koffieboon staat bekend om de hoge opbrengst en zuurgraad, maar is minder “uitdagend” dan de moederplant Bourbon. En dat is net de reden waarom hij vooral in “gewone” koffiemelanges te vinden is.
Als koffie je echt interesseert, kan ik je aanraden om nog verder te graven in de magische wereld van de verschillende variëteiten in de rassencatalogus van het World Coffee Research. Ook de List of Coffee Varieties op Wikipedia geeft je een mooi overzicht.
Het land van herkomst is vaak direct gerelateerd aan de variëteiten en de stijl van de koffie. En terwijl je eerst door cryptische stambomen moet graven om de juiste soort te vinden, is het land van herkomst (of een combinatie van verschillende landen) relatief makkelijk te ontcijferen.
Hieronder een overzicht van enkele van de belangrijkste koffieproducerende landen ter wereld:
Braziliaanse (Arabica) bonen zijn vandaag het toppunt van koffie. Ik heb geen betrouwbare cijfers, maar ik heb wel de indruk dat de dominantie van de Brazilianen in de Specialty Coffee aan het afnemen is. Terwijl hun invloed op de massamarkt onverminderd hoog blijft.
De enorme hoeveelheid koffie die het land jaarlijks exporteert, draagt op zich al bij tot de prijsdumping. En de Braziliaanse “Highland Coffee” speelt de grootste rol in de supermarkt.
Toch zijn er ook fantastische Braziliaanse kwekers die bezig zijn met duurzaamheid, transparantie en kwaliteit. Een goed voorbeeld is de Bocca Coffee Bombita en onze eigen Coffeeness-koffie, die uit 100% Braziliaanse bonen bestaat die volledig aan onze strenge normen voldoen.
Ik omschrijf Braziliaanse koffiesoorten graag als brutale en uitdagende bonen die geen half werk leveren. Ze kunnen zowel zuur zijn, als lekker zoet of chocolade-achtig – een sterke koffie en een echte streling voor de smaakpapillen. Een goeie, pure Braziliaan die flets proeft in je kopje, heeft onderweg een deel van z’n aroma’s verloren – bijvoorbeeld bij de branding of bereiding.
Voor mij staat Colombiaanse koffie gelijk aan chocolade-achtige, sterke koffiebonen met veel power en zoete toetsen. Een beetje oldschool dus. De uitstekende Coffee for Peace van Boot is daar een perfect voorbeeld van.
Dit belangrijke koffieland is meestal de leverancier van zogenaamde aanvullende bonen om mengelingen op te vullen. Als je meteen huiveringwekkende rillingen krijgt bij het horen van de woorden “Indonesische koffie”, komt dat waarschijnlijk omdat je bekend bent met de zogenaamde “kattenkoffie” Kopi Luwak, afkomstig uit dit land. Hierbij worden de koffiebessen opgegeten door katachtigen (de loewak of andere marter-achtigen) en daarna weer uitgepoept. Wat ze er niet bij vertellen, is dat je vooral veel geld betaalt voor dierenmishandeling.
Ben ik hier wel helemaal fair voor het hele land? Natuurlijk niet! Er zijn genoeg plekken – zoals Java bijvoorbeeld – waar heerlijke en ook eerlijke koffie wordt geteeld. Maar ik heb toch het gevoel dat Indonesische koffiewereld een beetje in het verleden leeft en teert op de legende, maar geen constante kwaliteit meer levert.
Het is in ieder geval al een tijdje geleden dat een authentieke Indonesische koffie me nog echt van m’n sokken heeft geblazen. Heb ik niet genoeg moeite gedaan om te zoeken? Misschien niet. Geef me zeker jullie suggesties door van moderne, eerlijke en lekkere Indonesische roasts!
Er bestaat geen twijfel over dat Ethiopische koffie m’n absolute favoriet is. Voor mij gaat er niets boven de elegante en veelzijdige zuurgraad met veel fruitige toetsen. Er zijn heel veel nuances, maar toch krijg je vaak een milde koffie zonder bittere nasmaak. En hoe lichter en thee-achtig het resultaat in mijn kopje, hoe liever ik het heb.
Ethiopië – of Oost-Afrika in het algemeen – is het centrum van de Third Wave Coffee Movement en dus een regio waar een bijzonder groot aantal nieuwe coöperatieven en Social Entrepreneurs zich engageren voor eerlijke, goede producten.
Ik weet dan ook niet goed welke Ethiopische koffie ik je als eerste moet aanbevelen. Ik geniet van enkele varianten van Wood Grouse Coffee, de Coffee Circle Limu, de Bocca Ethiopia en de Moyee Ethiopia Double. Maar er zijn zoveel toppers afkomstig uit dit land, dat ik eigenlijk niet kan beslissen welke de allerbeste is.
Ook Honduras is voor mij vaak een leverancier van aanvullende bonen, maar deze keer wel op een positieve manier. Koffie uit Honduras produceert over het algemeen een heerlijke romigheid die andere bonen snel verliezen.
De koffie staat ook bekend om z’n lage zuurgraad en een aangename zoetheid. Ik zou Honduras een “middelgrote” koffieproducent noemen, wat de koffie uit dit land perfect maakt voor dagelijks gebruik en als omniroast.
Tijdens mijn grote cafeïnetest, waarbij ik het cafeïnegehalte van verschillende koffiedrankjes testte, heb ik de Pezcadito Microlot van de Flying Roasters op wel 15 verschillende manieren gedronken. En elk brouwsel was lekker op z’n eigen manier.
Peruaanse koffie is een beetje het tegenovergestelde van koffie uit Honduras: een vrij pittige zuurgraad en minder zoetheid. Maar het is net zo’n krachtige koffie!
Daarom fungeren bonen uit Peru vaak als omniroast die voor veel verschillende toepassingen geschikt zijn en erg veelzijdige aspecten kan laten zien.
Ligt het aan mij, of is koffie uit Guatemala vandaag echt alomtegenwoordig? Maar als je naar een Single Origin zoekt die van slechts één plek afkomstig is, wordt het moeilijk. Ik heb eerlijk gezegd geen idee waarom dat zo is.
Een eigenschap die altijd terugkomt bij koffiebonen afkomstig uit dit land, is de “rokerigheid”. Laat je hierdoor zeker niet afschrikken, het maakt gewoon duidelijk dat de smaak een beetje bijzonder is. Of om het wat beleefder uit te drukken: koffie uit Guatemala heeft veel smaak.
Dat kan een voor- of nadeel zijn, afhankelijk van wat jij lekker vindt. Ik kan het in ieder geval wel smaken in combinatie met bonen uit Ethiopië, zoals bij de Bocca Bombita.
Ik heb het nog lang niet over alle bekende en belangrijke koffielanden gehad. Vietnam is bijvoorbeeld de grootste leverancier van de Robusta boon ter wereld, en wordt dus vaak gebruikt als espressoboon.
Wat koffiebonen betreft, denk ik dat Kenia een land is dat zeker het vermelden waard is. Keniaanse koffie heeft dezelfde typische toetsen als koffie uit Ethiopië, maar schildert ze in sterke kleuren met donkerdere tinten – een ware explosie in je koffiekopje.
India heeft een beetje een wrange nasmaak, omdat het imago verpest raakte met de hype rond de Monsoon Malabar. Deze koffie die door de tropische regen zou zijn “verfijnd”, bestaat namelijk helemaal niet. Maar hij gaat wel voor veel geld over de toonbank.
Een kopje van deze koffie is slap en heeft weinig body – de bonen laten zich ook niet goed branden. Daarom komen koffiebonen uit India wat mij betreft beter tot hun recht in blends,
Costa Rica is een interessant koffieland voor wie houdt van Honey Processed bonen met een intense zoetheid, kers en een stijl die het thee-achtige van de Third Wave langzaam lijkt te vervangen. Dat proef je deels terug in de Elbgold Mischgold, die naast Guatemala en Nicaragua, ook Costa Rica als herkomstland heeft.
Er zijn nog een aantal andere landen die ontbreken in deze lijst. Mexico bijvoorbeeld. Of Oeganda. Maar aangezien de beste koffiebonen test een work in progress is, moet je deze pagina regelmatig in het oog houden voor verdere updates. Ik kan immers niet eindeloos veel kopjes koffie drinken per dag 😉. En ik hoor natuurlijk ook graag jullie suggesties.
De manier waarop een koffieboon behandeld wordt nadat hij geplukt werd, maar voor de eigenlijke branding, is wel degelijk van groot belang. Er bestaat een “natte” of “droge” verwerkingsmethode – “fully washed”, “washed”, “natural”… Allemaal geven ze een andere smaakindruk in de eigenlijke koffie.
Eenvoudig gezegd brengt een natte verwerking de zuurheid in de bonen naar boven en geeft beter het typische “landenkarakter” weer. Dat maakt het tot ideale koffiebonen voor (onder andere) filterkoffie. Terwijl een droge (natuurlijke) verwerking staat voor heel veel zoetigheid, fruitige en bloemige accenten in de koffieboon.
Goede branderijen brengen deze contrasten allemaal in hun assortiment, zoals bijvoorbeeld Bocca Coffee uit Amsterdam.
Dus om de titelvraag te beantwoorden: ja, de verwerkingsmethode is van groot belang voor het eindresultaat in je kopje!
Ik heb de gewoonte om het brandprofiel te vermelden zoals het op de verpakking staat. Met termen als “Light Roast” of “Medium Roast” vertellen de branders ons wat we kunnen verwachten.
In het algemeen geldt: hoe lichter de koffiebonen gebrand werden, hoe bloemiger en frisser het resultaat in de uiteindelijke koffie.
En ook: hoe lichter de koffiebonen, hoe lichter de koffie. Hoewel het mogelijk is om lichtere koffiebonen te gebruiken in een volautomatische koffiemachine, zijn deze soorten toch beter geschikt voor een bereiding in een handfilter. Volautomaten en pistonmachines maken een soort van espresso, en doen het dus beter met donker gebrande koffiebonen met sterke smaken als donkere chocolade en karamel.
Het staat je natuurlijk vrij om te experimenteren met verschillende soorten bonen in tal van bereidingswijzen – ik moedig het zelfs aan. Als je graag wisselt tussen verschillende toestellen en apparatuur, zijn omniroasts een ideale keuze. Deze bieden als het ware een gulden middenweg en kunnen in theorie in alle bereidingswijzen gebruikt worden.
Bovendien bewijzen branderijen bij dit soort roasts of ze erin slagen om die gulden middenweg ook effectief te vinden, wat veel zegt over hun vakmanschap.
Maar soms gaat de indicatie van het brandprofiel ook helemaal de mist in. Want als er lichte, bloemige noten beloofd worden en je koffie een donker, pittig brouwsel blijkt, ben jij niet tevreden. Daarom is het vermelde brandprofiel wat mij betreft een rechtstreekse boodschap van degene die de bonen hun branding heeft gegeven – en een goede indicatie van de kwaliteit van de branderij.
Sommige fabrikanten weigeren om de volautomatische koffiemachine te vermelden bij hun aanbevelingen om de bonen te bereiden, omdat deze “minderwaardig” zouden zijn.
Daar ben ik het niet mee eens – deze toestellen maken dan geen “authentieke” espresso, ze kunnen echt lekkere drankjes bereiden met een druk op de knop.
Roasts die geschikt zijn voor koffieautomaten zijn meestal espressobonen, d.w.z. donkere brandingen – vandaar dat deze apparaten ook wel “volautomatische espressomachines” worden genoemd. Maar dat wil niet zeggen dat andere, iets lichtere roasts niet kunnen werken.
Hierbij wil ik onze eigen koffie voor volautomaten by Coffeeness vermelden – een Braziliaanse roast die perfect werd afgestemd op gebruik in een koffiezetapparaat bonen. En natuurlijk kunnen ze ook goed werken in andere bereidingswijzen – experimenteren blijft de boodschap!
Onze shop is momenteel enkel in het Duits beschikbaar (de vertaling gebeurt as we speak), maar je kunt onze bonen nu al bestellen en laten leveren naar Nederland!
Typische koffiebonen zijn eerder geschikt voor een filter koffiezetapparaat en een handfilter, Chemex, French Press of zelfs het Karlsbader koffiezetapparaat. Daarbij ga ik er natuurlijk van uit dat je vertrekt met verse, hele bonen, die je met behulp van een koffiemolen zelf maalt – een extern exemplaar of een koffiezetapparaat met ingebouwde molen die de bonen maalt vlak voor de bereiding.
Wordt de volautomatische machine in één adem genoemd met deze manuele brouwmethoden? Dan gaat het weer over een multifunctionele omniroast.
Ik heb gemerkt dat je meestal wel kunt vertrouwen op de aanbevelingen op de verpakking als het gaat om bereidingswijzen. Pas als er helemaal geen informatie beschikbaar is, gaat er bij mij een alarmbelletje rinkelen. Want dan is de brander niet betrokken bij z’n product.
Door de datum waarop de branding heeft plaatsgevonden als kwaliteitscriterium aan te nemen, heb ik me heel wat moeite op de hals gehaald. Want waar vind je die vervloekte datum toch terug? Vaak heb je de hele zak bonen in alle richtingen bekeken en heb je nog niets gevonden…
En ook op de website van de brander of webwinkel zie je niets. Te weten komen hoe vers je koffiebonen zijn, is niet altijd eenvoudig!
Maar het is een feit dat verse koffie een must is voor iedereen die waarde hecht aan het resultaat in de koffiemok. De datum van de branding, indien gespecificeerd, moet zo dicht mogelijk bij de aankoopdatum liggen. Als de datum niet vermeld wordt, trek ik punten af, zonder medelijden.
En let op: de datum van branding is iets helemaal anders dan de houdbaarheidsdatum, die wettelijk verplicht is voor alle levensmiddelen. Helaas is het ene vaak moeilijk af te leiden uit het andere. Veel koffieliefhebbers gebruiken de regel: houdbaarheidsdatum – 12 maanden = datum van branding. Maar veel fabrikanten gebruiken zo hun eigen berekeningen.
Aarzel niet om een mail te sturen naar de klantenservice van een (web)winkel of fabrikant als je de datum niet vindt of je onzeker bent. De meeste branderijen geven je graag meer informatie!
Laten we het gewoon zeggen zoals het is: duurzame koffieconsumptie bestaat eigenlijk niet – het is een tegenstrijdigheid waar niet zomaar een oplossing voor te vinden is.
Want zodra we een product kopen dat niet letterlijk achter de hoek groeit, brengen we op één of andere manier schade toe aan het milieu. Daarom is “duurzame koffie” altijd een fabeltje – je hoeft maar te kijken naar de lange weg die de koffiebonen moeten afleggen.
Toch is er een wereld van verschil tussen overbewerkte bonen uit de supermarkt en varianten die volgens eerlijke, ecologische en duurzame handelsprincipes worden geproduceerd.
Het probleem hierbij is echter dat consumenten duidelijke en herkenbare maatstaven nodig hebben om dergelijke “semi-duurzame” koffiebonen te herkennen. En jammer genoeg is er een wildgroei aan zegels, labels en initiatieven die niet altijd leveren wat ze beloven.
Zo is Fairtrade bijvoorbeeld een mes dat aan twee kanten snijdt. Het staat voor koffiebonen die onder sociaal en ecologisch gunstige omstandigheden worden geproduceerd en die de plaatselijke koffieboeren meer geld opleveren voor hun product.
“Fair Trade” – letterlijk “eerlijke handel” – is een algemeen principe, maar “Fairtrade” als keurmerk is in feite niet meer dan een certificaat waarvoor de fabrikant geld moet betalen. En niet weinig ook.
Toch heeft dit certificaat nu een gelijkaardig imago als het bio-label. De cijfers van Fairtrade Nederland geven aan dat het grootste deel van de bevolking weleens een Fairtrade product koopt – in 2020 greep 90% van alle huishoudens af en toe naar producten van eerlijke handel. Ook voor koffie zien we dezelfde cijfers: een stijging van 4% voor de verkoop van koffie met het Fairtrade-logo op de verpakking.
Het bio-label doet het net zo goed, Nederlanders betalen graag iets meer voor biologisch geteelde koffie met een officieel keurmerk. Maar natuurlijk moet er door de merken ook veel geld op tafel gelegd worden om als “bio” geklasseerd te worden.
Naast deze twee belangrijke certificaten, zijn er nog talloze andere labels die in de eerste plaats door de industrie zelf werden gecreëerd. Een zeer goed functionerend “merk” is Rainforest Alliance. UTZ komt dan weer van een koffiebrander uit Nederland.
Er is als het ware een stilzwijgende overeenkomst tussen consumenten en de industrie tot stand gekomen: hoe meer labels een zak koffiebonen draagt, hoe beter het product lijkt voor het milieu en de kwekers. En dan kunnen we het met een gerust geweten kopen – voor een bedrag dat ruim boven de prijs van “gewone” koffie ligt natuurlijk. Daarbij denk ik spontaan aan Australian 100% Biologisch of biologische Lavazza koffiebonen.
Maar koop je wel altijd wat je denkt? Weet je wel waar al deze certificaten en labels voor staan? Ben je echt geïnteresseerd in het welzijn van de koffieboeren, of gebruik je de logo’s op de verpakking alleen om je eigen geweten te sussen?
Ik probeer hier niet onnodig hard uit de hoek te komen, maar veel mensen beseffen gewoonweg niet dat de zak koffiebonen uit de “eerlijke handel” misschien niet zo eerlijk is. Of dat een koffieboon zonder logo niet noodzakelijk “oneerlijk” geproduceerd werd.
Zoals ik al zei, kosten deze certificaten geld. Kleine koffieboeren die volgens de normen produceren – en vaak ver boven de maatstaven uitkomen die het label stelt – kunnen zich zo’n certificaat niet veroorloven. Hetzelfde geldt voor de kleine branderijen die echt met hun product bezig zijn.
Als je het mij vraagt, zijn er maar twee oplossingen om deze tegenstrijdigheid de wereld uit te helpen. Ten eerste moeten consumenten het rek met koffie en koffiebonen in de supermarkt gewoon voorbij lopen. Douwe Egberts Excellent koffiebonen of Gran Maestro Italiano zullen in mijn ogen nooit duurzaam of ecologisch zijn. En ik heb geen idee hoeveel de koffieboeren in handen krijgen.
Koop je bonen bij een koffiebranderij die de herkomst precies kan benoemen en deze rechtstreeks van de boer koopt. Hoewel deze directe handel nog altijd geen absolute eerlijkheid garandeert, verhoogt het de kansen op een echt fairtrade product aanzienlijk.
Ten tweede moet je op zoek gaan naar branderijen die volledig transparant zijn over hun inkoop- en supply chain. Dat kan best lastig zijn, daarom help ik je daar graag bij met mijn verschillende koffiebonen-tests. Is er een branderij waar jij koffiebonen bestelt, maar ben je niet zeker of deze wel eerlijk en transparant zijn? Laat het me dan zeker weten, ik ga samen met jou op onderzoek!
Je kunt ook zelf initiatief nemen door je vertrouwde koffiebranderij te mailen, bellen of bij je volgende bezoek aan de winkel een paar vragen te stellen. “Vanwaar zijn deze bonen afkomstig?”, “Hoe worden ze aankocht?”, “Wie is de koffieboer/op welke boerderij worden de koffiebonen geteeld?”, “Hoeveel procent van het door mij betaalde bedrag komt bij de koffieboer terecht?”
Als de winkeljuffrouw van dienst het niet weet, is dat natuurlijk normaal. Maar een verantwoordelijke zou je toch meer uitleg moeten kunnen geven. En ook op de website vind je vaak meer info. Dergelijke vragen zijn echt van groot belang, want hoe meer consumenten transparantie eisen, hoe meer branderijen zich hiermee zullen bezighouden!
Maar let op: het is niet omdat een branderij een transparantierapport aflevert, dat de gegevens in dit rapport ideaal zijn. Toch kun je er op deze manier zeker van zijn dat dergelijke branderijen veel dichter bij het ideaal staan dan grote, industriële organisaties die een Rainforest Alliance-zegel op hun verpakking plakken.
En bijna niemand stelt zich de vraag hoeveel water er eigenlijk nodig is om koffie te kweken. Toch is het belangrijk om hierover na te denken, gezien de huidige ecologische en economische problemen. Ik ben me wel in het onderwerp gaan verdiepen en vond enkele angstaanjagende antwoorden – houd deze blog in de gaten voor nieuwe artikels over al deze onderwerpen!
Het bereiden van koffie is voor mij een meditatieve bezigheid waar ik graag alle tijd van de wereld voor neem. Ik kies meestal één van de volgende drie bereidingswijzen:
De manier van werken bij de handfilter en Chemex is praktisch hetzelfde: je giet water van de juiste temperatuur met langzame, cirkelvormige bewegingen op het koffiepoeder dat een middelmatige maalgraad heeft. De papieren filter in de filterhouder houdt het koffiedik tegen, terwijl er (hopelijk) een heerlijke koffie in je kopje loopt. Beide werkwijzen zijn dus Pour Over-varianten.
De French Press is dan weer een Full Immerion-methode waarbij de gemalen koffie in het water “zweeft” en de extractie plaatsvindt zonder filter. Na een extractietijd van ongeveer vier minuten, moet je het koffiepoeder uit het water “vissen” door de zeefinzet of “press” naar beneden te duwen.
Beide methoden halen zeer verschillende eigenschappen uit de koffieboon. Veel mensen verkiezen de French Press (ook wel cafetière genoemd) omdat het makkelijk, snel en eenvoudig te gebruiken is. Een volledig ondergedompelde koffie is ook vaak erg uitgesproken.
Ik hou zelf meer van de traditionele handfilter, omdat je met behulp van een papieren filter een koffie krijgt waarin alle aroma’s en nuances kunnen geproefd worden die bij andere bereidingswijzen soms verloren gaan. Maar dat kost wel wat meer tijd.
Daarom zijn koffiezetapparaten zo populair, ook al zijn ze meestal erg ruw in het bereidingsproces. Maar de klassieke Moccamaster of slimme nieuwe ontwikkelingen zoals de Beem Basic Selection Pour Over, hebben dit probleem perfect opgelost. Deze toestellen kunnen worden omschreven als een “geautomatiseerde handfilter”.
Welke bereidingswijze je ook kiest, ik heb één duidelijke eis: maal de koffie vers of begin er niet aan!
Dat is ook de reden waarom ik zo’n fan ben van koffiezetapparaten met een ingebouwde molen, want deze malen voor jou. En de gemalen koffiebonen worden vervolgens onmiddellijk gebruikt. In deze machinecategorie is nog wel wat verbetering mogelijk, toch zijn er apparaten – zoals de Beem Fresh Aroma Perfect Superior – die zeer overtuigende resultaten leveren.
Veel koffiebonen, en dan vooral omniroasts, kunnen goed gebruikt worden in volautomatische koffiemachines. Toch kies ik meestal niet voor deze toestellen bij het testen van bonen.
Daar is een eenvoudige reden voor: volautomatische machines werken dichter bij het principe van een espressomachine dan bij het principe van een handfilter. Vooral de veelzijdige, lichtere roasts verliezen veel van hun delicate nuances in een volautomatische bereiding.
Dit is echter mijn persoonlijke smaak en een standaard die ik voor mezelf stel. Ik hou je niet tegen om de volautomatische koffiemachine te gebruiken als belangrijkste manier om koffie te bereiden. En daarbij kun je zelf gaan testen welke de lekkerste koffiebonen zijn voor jouw smaak.
Hierbij nog een tip: hoe lichter de branding die je wilt bereiden, hoe grover je de maalgraad moet instellen. Dat wil niet zeggen “op het grofste niveau”, maar wel: “niet zo fijn als voor espressobonen”.
Het is voor mij heel moeilijk om een duidelijke lijn te trekken tussen koffiebonen en espressobonen in mijn tests. Want waar de koffie eindigt en de espresso begint, is voor steeds meer geteste bonen een kwestie van attitude.
Maar het staat buiten kijf dat Robusta steeds meer op de voorgrond treedt. Als uitgesproken espressoboon levert hij onder andere veel punch en een stabiele crema op. In een klassieke filtermethode werken deze eigenschappen dan weer niet.
Hoe dan ook, het verschil tussen koffie en espresso ontstaat bijna uitsluitend tijden het branden. Want hoe langer de boon wordt geroosterd, hoe meer het een espressoboon wordt.
Het is dus wel degelijk hetzelfde product, en daarbij maakt het verschil tussen Arabica en Robusta niet zo heel veel uit. Een Arabica koffieboon kan net zo goed een heerlijke, krachtige espresso maken. En een Robusta kan ook werken als medium gebrande koffieboon.
Ik denk dat het verstandig is om de bereidingsadviezen van de branderij te volgen. Zij zouden immers goed moeten weten op welke manier je alles uit de betreffende boon kunt halen.
Ik zou willen dat we geen woord meer moesten reppen over het onderwerp chlorogeenzuur of de vraag “Is koffie gezond?”. Ik ben de eeuwige discussie een beetje beu, en eigenlijk heeft niemand een concreet antwoord op deze kwestie. Bovendien doen wetenschappers nog elke dag nieuwe ontdekkingen die de hele zaak weer in een ander daglicht plaatsen.
Een paar zaken zijn wel zeker: hoe langer een koffieboon wordt gebrand, hoe minder chlorogeenzuur hij bevat. En chlorogeenzuur kan bij sommige mensen maagklachten veroorzaken (kan!). Als we alleen hiernaar kijken, zijn koffiebonen dus iets moeilijker te verteren dan espressobonen.
Maar over dit onderwerp bestaat zoveel controverse, dat ik er alvast niet van wakker lig. En dan is er ook nog het cafeïnegehalte dat een rol speelt, het ras en de familie van de boon, de verwerkingsmethode… Er zijn zoveel variabelen bij koffie, dat je er gek van zou worden als je alle bestanddelen en hun effect op het lichaam tot in de puntjes zou willen achterhalen.
En vergis je niet: ook decaf koffiebonen bevatten chlorogeenzuur – het verwijderen van (zoveel mogelijk) cafeïne, doet niets aan het gehalte van deze ester van cafeïnezuur.
Daarom is het ook zo belangrijk om je bonen bij een vakman/-vrouw te kopen. Want met een langzame, zachte branding en een brandmeester die z’n vak kent, worden deze problemen vaak al grotendeels opgelost. Zelfs bij lichte koffiebonen. Je kunt kiezen voor cafeïnevrije koffie om alvast één mogelijke boosdoener (grotendeels) te elimineren, vooral als je zwanger bent. Maar voor mij is het belangrijker om te genieten van je bakje!
Dus om op de vraag te antwoorden: voor mij zijn ze allebei even (on)gezond. Ik hou het op gezond, alvast met mate.
Bij het kopen van zakken supermarktkoffie word je eigenlijk telkens opnieuw in de maling genomen, en dat met een slimme truc die met water te maken heeft. Ik zal je uitleggen hoe dat in z’n werking gaat, en je zult direct begrijpen waarom ik zo’n hekel heb aan industriële koffie à la L’Or Espresso Onyx koffiebonen of Douwe Egberts Aroma Rood.
In het Warenwetbesluit Koffie- en cichorei-extracten wordt vastgelegd hoeveel water gebrande koffie per kilogram mag bevatten. De bovengrens ligt op 5 procent. Hoe donkerder de koffiebonen worden gebrand (en dat is bij de donkere mengelingen van industriële branderijen altijd het geval), hoe meer water er per boon verloren gaat.
Minder water betekent ook minder gewicht. En dat zou willen zeggen dat fabrikanten meer bonen in hun zak moeten stoppen om aan het gewenste gewicht te komen. En dat zou hun winst per kilo drastisch naar beneden halen.
Bij een natuurproduct als koffiebonen kunnen we ervan uitgaan dat het watergehalte altijd een beetje schommelt, toch? Maar hoe komt het dan dat supermarktkoffie altijd precies die 5% water levert? Een tikkeltje verdacht als je het mij vraagt…
Magie? Gesjoemel? Nee hoor, het is een perfect legale truc! Als de bonen uit het brandingsproces komen, moeten ze afkoelen. Een zichzelf respecterende branderij is daarvoor afhankelijk van koude lucht en tijd. Grote bedrijven gebruiken koude waterdamp.
Het water dat de gebrande koffiebonen verloren zijn, wordt weer aan het eindproduct toegevoegd. En het is geen additief en moet dus ook niet vermeld worden. Handig, toch?
Afgezien van het feit dat elk contact met water na het brandproces zal leiden tot een vroegtijdige extractie, betaal je bij elke zak supermarktkoffie dus ook voor water dat achteraf werd toegevoegd en niets met het eigenlijke product te maken heeft.
Ik blijf dan ook campagne voeren tegen koffie uit de supermarkt, en de hierboven genoemde reden is er maar eentje van de velen. Als ik ook maar één persoon kan overtuigen om eens een kleine, eerlijke en artisanale branderij binnen te stappen, is mijn missie geslaagd!
In de Specialty Coffee-scene woedt een hevige discussie over hoelang je koffiebonen mag bewaren. Mijn standpunt hierover doet soms stof opwaaien heb ik gemerkt, maar ik blijf voet bij stuk houden:
Hoe korter je koffiebonen bewaart, hoe beter. Noooooit in de koelkast alsjeblieft! En zeker niet invriezen, dank u wel!
Natuurlijk weet ik dat mensen dit toch doen. Want invriezen kan gewoon hoor en in de koelkast blijven ze langer vers (of zo lijkt het toch).
Maar elk van deze handelingen is als het ware een doodvonnis voor de subtiele aroma’s van de koffiebonen. Weg heerlijke geur vol bijzondere toetsen. Weg extra nuances tijdens het drinken. Elke dag dat een koffieboon geplukt, geroosterd en verpakt is, maar nog niet opgedronken wordt, verliest hij aan kwaliteit. Punt aan de lijn.
Dat geldt trouwens des te meer voor lichtere roasts en speciale koffiebonen, vooral degenen met fijne bloemige noten of fruitige accenten. Deze verdwijnen immers als eerste.
Op de vraag hoelang koffiebonen houdbaar zijn nadat jij ze gekocht hebt, kan ik eigenlijk geen antwoord geven. Het hangt immers allemaal af van wanneer ze geroosterd werden.
Als dat al ettelijke maanden geleden is, zijn je bonen allesbehalve vers. Maar verse brandingen kun je best nog even laten rusten – 7 tot 10 dagen ongeveer. Dat helpt om de complexe aroma’s en het typische profiel te vormen. Begrijp je nu waarom ik de datum van branding echt wil weten?
Over de discussie of de koffiebonen in een koffieblik moeten bewaard worden of niet, zeg ik kort even dit: laat ze gewoon in de zak zitten waarin je ze hebt gekocht – en sluit deze na het openen heel goed af.
Koffiedik niet weggooien, maar gebruiken in de tuin! Dit advies hebben allemaal al gehoord. Vroeger was ik van mening dat de cafeïne in het koffiedik de insecten in de tuin zou kunnen schaden. Maar mensen met veel groenere vingers dan ik, hebben me erop gewezen dat ik het bij het verkeerde eind heb. Regenwormen zouden de hitte in de grond stevig kunnen opvoeren met de hulp van een beetje koffiedik en dat zou de grond echt ten goede komen.
Ik vertrouw op de expertise van anderen op dit punt. Koffiedik mag dus in de tuin of op de composthoop. Maar dan wel enkel daar, en niet rechtstreeks in de pot bij een kamerplant.
Ik stel deze vraag helemaal aan het einde van mijn gids over koffiebonen en gebruik ze ter vervanging van een conclusie. Want de prijs van koffiebonen is een belangrijk onderwerp dat soms veel stof doet opwaaien onder koffieliefhebbers.
Feit 1: In september 2018 daalde de wereldmarktprijs voor koffie voor het eerst in tien jaar tot een handelswaarde van minder dan 1 USD per pond. De evolutie van de gemiddelde prijs wereldwijd kunt je zien in de Statista prijscurve. En op 4 november 2019 was de prijs volgens de beursnotering nog maar 1,04 Amerikaanse dollar. Vandaag is dat gelukkig alweer gestegen tot meer dan 2 dollar.
Feit 2: Deze historisch lage waarde met fatale gevolgen voor het begin van de koffieketen (d.w.z. de eigenlijke producenten), was het resultaat van de prijsdruk die bulkkopers veroorzaken en een wereldwijde overproductie. Met andere woorden: als gevolg van de turbo-consumptiemaatschappij.
Meer hierover kun je lezen in het Coffee Market Report September 2019, waaruit blijkt dat de overproductie 4,05 miljoen zakken bedroeg (zakken van ongeveer 60 kg per stuk). In het rapport van januari 2022 staat dat de overproductie voor 2020/2021 werd teruggebracht naar 1,20 miljoen zakken. Het gaat dus de goede richting uit, maar meer dan een miljoen zakken van 60 kg is nog altijd verdomd veel koffie!
Feit 3: Volgens de Internationale Koffieovereenkomst (International Coffee Agreement, ICA), die voor het laatst werd verlengd in 2007, zou een koffieprijs van ongeveer 1,40 dollar per pond de productiekosten minstens dekken. Maar dat is ondertussen toch al heel wat jaren geleden en we moeten rekening houden met de inflatie. De discrepantie tussen de wereldmarktprijs en de noodzakelijke prijs wordt elke dag duidelijker.
Ik nodig je uit om bij je volgende supermarktbezoek eens te kijken naar de prijzen van commercieel geproduceerde koffiebonen van onder andere Dallmayr Prodomo en Douwe Egberts, die je voor rond de 5 euro per pond kunt kopen. Fancy klinkende namen als Lavazza Qualita Oro kost ongeveer 8 euro per 500 gram, maar huismerken van bekende supermarkten zijn vaak een pak goedkoper. Hoe past dat in deze hele berekening? Het gezond verstand zegt: helemaal niet!
Al meer dan tien jaar geleden kreeg ik een reactie op mijn toenmalige koffieblog van lezeres Annika, die het probleem perfect samenvatte:
“Koffie met dumpingprijzen van minder dan 10 euro per kilo, kun je gewoonweg niet met een gerust geweten drinken.”
Ik had het zelf niet beter kunnen zeggen!
En dan is er nog de issue van de opwarming van de aarde. Ook bij koffiebranderij Peeze weet men dat de klimaatverandering het bestaan van koffie bedreigt. Ik denk niet dat jij en ik ons dagelijkse bakje koffie binnenkort zullen moeten opgeven, maar zeker is dat er verschuivingen aan de gang zijn als het op de koffieteelt aankomt.
Ik zeg het al langer en zal het blijven zeggen: koffie is een luxeproduct!
Dat is het vandaag, dat zal het morgen zijn en dat is altijd zo geweest. Alleen zijn we het dankzij de dumpingprijzen van Jacobs Krönung, Douwe Egberts en Lavazza – gekoppeld aan onze eigen drang naar goedkope producten – vergeten als dusdanig te beschouwen.
Pledge-branders betaalden volgens hun transparantierapporten van 2018 gemiddeld zo’n zes dollar per kilo groene koffie. Een groot deel daarvan komt rechtstreeks bij de koffieboeren terecht. En dat verklaart waarom jij voor een zakje uitstekende koffie een heel pak meer moet betalen.
Een kiloprijs van ongeveer 40 euro is voor velen best even schrikken, maar eigenlijk niet meer dan normaal. Dergelijke prijzen waren niet ongewoon tot de massaproductie z’n intrede deed.
Ik weet ook dat prijzen van dat niveau niet voor iedereen haalbaar zijn. Toch denk ik dat gemiddeld genomen een prijs van ongeveer 28 euro per kilo realistisch is. Dan gaan we met namen als Bocca, Boot, Medellín Secret, Bioco en Aroma Club koffiebonen toch al de juiste richting in.
Ik ben alvast bereid om wat hogere bedragen te betalen om lekkere, aromatische koffie te kunnen drinken van (h)eerlijke koffiebonen die worden geproduceerd met respect voor mens, milieu en product. En jij?
Opmerking: De vermelde Duitse branderijen in dit artikel leveren ook naar Nederland en België.
Hoi! Ik ben Arne. Na een paar jaar als barista te hebben gewerkt, heb ik het tot mijn missie gemaakt om zoveel mogelijk mensen te laten genieten van goede koffie. Daarom delen mijn team en ik al onze kennis op het gebied van koffie met jou.
Hoi! Ik ben Arne. Na een paar jaar als barista te hebben gewerkt, heb ik het tot mijn missie gemaakt om zoveel mogelijk mensen te laten genieten van goede koffie. Daarom delen mijn team en ik al onze kennis op het gebied van koffie met jou.
