Het zal je niet verwonderen dat we de laatste tijd ook bij Coffeeness erg bezig zijn met gezondheid en alles wat daarmee te maken heeft... Ook ons dagelijks kopje koffie wordt onder de loep genomen!
Het zal je niet verwonderen dat we de laatste tijd ook bij Coffeeness erg bezig zijn met gezondheid en alles wat daarmee te maken heeft… Ook ons dagelijks kopje koffie wordt onder de loep genomen!
Maar ik heb al veel langer genoeg van halve waarheden en zogenaamd “wetenschappelijk” bewijs dat aantoont dat koffie gezond is, of net niet. Er komt voortdurend iemand aanlopen met nieuwe “feiten” die koffiefans en gezondheidsbewuste medemensen helemaal in de war brengen.
Natuurlijk moeten we naar de wetenschap luisteren, maar we moeten ook ons gezond verstand – of misschien wel ons buikgevoel – leren vertrouwen.
Om je te helpen in je mening over het al dan niet gezond zijn van je dagelijkse koffiegewoontes, wil ik je hieronder het één en ander vertellen over chlorogeenzuur, een stof die in koffiebonen zit. Want net als over cafeïne, doen hierover heel wat misverstanden de ronde.
De naam van dit stofje is minder bekend, maar het is wel berucht voor het veroorzaken van buikpijn. En het klinkt alvast niet als iets wat ik m’n lijf wil! Of toch?
Hoewel ik geen arts ben en jullie ook geen diepgaande wetenschappelijke verklaringen kan voorleggen, ben ik misschien wel ervaringsdeskundige. Ik heb immers al heel wat liters koffie gedronken in m’n leven 😉. En ik kom dagelijks in contact met mensen die dat ook doen.
Inhoudsopgave
Wat is chlorogeenzuur?
Chlorogeenzuur is een biologische stof die als ester van cafeïnezuur beschouwd wordt en ook voorkomt in bijvoorbeeld artisjok, brandnetel, valeriaan en sint-janskruid. Valt het op dat dit allemaal planten met een geneeskrachtige werking zijn? Maar daarover later meer.
In groene (ongebrande) koffiebonen varieert het gehalte aan deze stof tussen de vijf en acht procent, afhankelijk van de variëteit. Zo zit er een verschil tussen Arabica en Robusta koffie, want de Lowland Robusta zou in principe twee keer zoveel koffiezuur bevatten als de Highland Arabica.
Wanneer koffiebonen worden gebrand, daalt de zuurgraad met gemiddeld acht tot tien procent voor elke procent anorganisch materiaal die verloren gaat. Of simpeler gezegd: het chlorogeenzuur in koffie wordt minder tijdens het branden – afhankelijk van het brandproces en de duur ervan.
Tijdens het roosteren worden er echter ook bestanddelen van deze ester met molecuulformule C16H18O9 gedeeltelijk omgezet in aromatische stoffen die mee de unieke smaak van de koffie vormen.
Hiermee verlaten we de wereld van de vaststaande feiten en betreden we het universum van de veronderstellingen. Want het chemisch stofje waarover we het hebben, is in zijn wetenschappelijke carrière immers van vele dingen (terecht of onterecht) beschuldigd.
De (mogelijke) effecten van chlorogeenzuur zijn:
- Het zou een diuretisch (vochtafdrijvend) effect hebben
- Het kan een (negatieve) invloed hebben op het maagdarmkanaal
- Er wordt door sommigen gezegd dat het antimutageen (DNA-beschadigend) is
- Het zou een anticarcinogeen (kankerbestrijdende stof) zijn
- Het kan zijn dat het de vetverbranding stimuleert
- Er wordt gezegd dat het een antioxiderende werking heeft en het DNA beschermt
- Deze stof zou kunnen beschermen tegen radioactiviteit
- Hartproblemen worden beter, of net slechter – het is maar wie je gelooft
Je merkt al snel dat hier heel wat zou kunnen en wordt gezegd in voorkomt, en dat er best wat tegenstrijdigheden zijn. Wordt het DNA beschadigd of net beschermd? Veroorzaakt het kanker of kan het de vorming van kwaadaardige cellen afremmen? Krijg je er maagproblemen van, of helpt het net ter bescherming tegen maagzweren?
Hoe kan een stof tegelijk een reddingsmiddel zijn, als een katalysator tot een groot kwaad? Hoe kom je als koffieliefhebber te weten wie de waarheid spreekt? Moet je je kopjes koffie helemaal laten staan, minderen of er net meer van drinken?
Bovendien heeft nog niemand precies kunnen aantonen dat het effectief het chlorogeenzuur is dat hiervoor verantwoordelijk is. Koffie bestaat uit meer dan 1.000 bestanddelen en 800 aromatische stoffen! En we kennen ze nog lang niet allemaal, laat staan de effecten van elk van deze stofjes. Moeten we dan echt één schuldige gaan aanwijzen?
En waarom vindt niemand dat je ook buikpijn kan krijgen van een bord lekkere gekookte aardappelen, of een mok brandnetelthee – die allebei hetzelfde zuur bevatten? Voor zover ik weet hebben ze nog nooit aardappeltjes zitten voeren aan labmuizen om te zien of ze maagzweren zouden krijgen…
Ik wil hierbij nog eens benadrukken dat we het woord “studie” niet noodzakelijk gelijk moeten zetten met “vaststaand bewijs waar we niet verder over moeten discussiëren”. Op het internet wordt graag uitgepakt met opvallende koppen over het wetenschappelijk bewijs van dit of een ander effect na een (beperkte) studie. Maar elke, zichzelf respecterende wetenschapper weet dat je een grote testgroep nodig hebt voor je (definitieve) conclusies kunt trekken.
Heel vaak staat bij wetenschappelijke studies ook vermeld dat “deze veronderstelling nog verder moet worden bevestigd” – ook bij verschillende van de eerder genoemde onderzoeken.
De wetenschappers zijn er zich dus van bewust dat ze een kleine conclusie kunnen trekken uit hun bevindingen, maar dat het niet meer dan veronderstellingen zijn die nog verder onderzocht moeten worden, vooraleer ze bewezen zijn.
Het abstract van de radioactiviteitsstudie concludeert: “De resultaten tonen aan dat kininezuur en chlorogeenzuur als radioprotectieve verbindingen kunnen fungeren.” Valt je het woordje kunnen op? Deze twee zuren zouden verantwoordelijk kunnen zijn, maar misschien ook niet.
Voor de volledigheid zal ik ook een studie citeren waarin werd gekeken naar het effect van cafeïne en chlorogeenzuur op de suikerverwerking in het bloed. Er staat:
“Verschillen in plasmaglucose, insuline en gastro-intestinale hormoonprofielen bevestigen verder de krachtige biologische werking van cafeïne en suggereren dat chlorogeenzuur een antagonistisch effect op het glucosetransport zou kunnen hebben.”
De woorden “mogelijk”, “suggereren” en “zou kunnen” vallen wederom op.
Mijn persoonlijke mening: wij mensen weten nog bijzonder weinig over de natuur en de werking van het menselijke lichaam. Alle systemen die ons dagelijks aan de gang houden, zijn zo vernuftig, complex en zelfs mooi, dat we het misschien niet eens kunnen begrijpen. Bovendien zijn we uniek – als diersoort die toch best verschilt van muizen – maar ook individueel. Wat mij last aan de darmen bezorgt, kan jou helemaal niets doen, en vice versa.
Chlorogeenzuur en maagaandoeningen: Wie is de schuldige?
Ik twijfel er in geen geval aan dat sommige mensen maagpijn of -problemen ervaren na het drinken van (te veel) koffie. En net zoveel mensen merken helemaal niets, zelfs al gieten ze liters per dag naar binnen. Is het zuur schadelijk voor de maag op de één of andere manier? Sommigen denken van wel…
Want er zijn effectief studies die aantonen dat koffie verantwoordelijk is voor het stimuleren van de zuurvorming in de maag, en dus het (mogelijk) uitlokken van nadelige effecten. Maar deze studies zijn achterhaald en er zijn meer recente onderzoeken waarin geen verband werd gevonden tussen ons lievelingsdrankje en brandend maagzuur.
Daarbij valt het op dat chlorogeenzuur zelden wordt genoemd in dit debat, maar er vaak over koffie in het algemeen wordt gesproken. “Het lichaam verzuurt door koffie” wordt veel te vaak in het rond gestrooid, zonder duidelijke onderbouwing.
Acidose is een toestand waarbij het zuur-base-evenwicht in het lichaam verstoord is, maagpijn is daar een symptoom van. Maar wie zegt dat je meest recent bakkie de (enige) boosdoener is? Je hebt vast nog meer gegeten en gedronken.
En dan nog iets: omdat we eigenlijk niet begrijpen wat het zuur-base-evenwicht van het lichaam eigenlijk is, net zo min als we begrijpen wat koffiedrankjes ermee te maken hebben, gaan we ervan uit dat zure voedingsmiddelen het lichaam zuur maken.
Maar niets is minder waar: zure voeding en dranken zorgen niet (noodzakelijk) voor een zuurdere omgeving. Sinaasappelsap is zuur. En wist je dat zelfs aardbeien tot de “acide” vruchten behoren? Maar deze laten de zuur-base-balans in het lichaam niet omslaan naar zuur. En koffie (waarschijnlijk) ook niet.
Het is natuurlijk heel goed mogelijk dat bepaalde stoffen in koffie irritatie veroorzaken – maar alleen onder bepaalde omstandigheden en bij bepaalde personen. Net hetzelfde als bij gluten: de hele wereldbevolking krijgt geen allergische reactie als ze een plakje brood eten, dat gebeurt alleen bij bepaalde individuen met een “intolerantie”.
Of deze intolerantie ook bestaat voor chlorogeenzuur – of voor één van de duizend andere bestanddelen uit koffie – laat ik in het midden.
De bittere bestanddelen uit koffiebonen kunnen de zuurvorming in de maag stimuleren, wat bij sommige klachten een gunstig effect kan hebben. Maar bepaalde andere problemen kunnen er net erger door worden. Bovendien zijn niet alle bitterstoffen created equally…
Oh boy, het is echt veel ingewikkelder dan we in eerste instantie zouden denken! Ik verwijs graag naar het bericht van de maag-, lever- en darmstichting, waarin wordt vermeld dat het nooit wetenschappelijk bewezen is dat koffie maagklachten veroorzaakt.
Heb je last na het drinken van je kopje? Drink dan wat minder/een andere koffiesoort/geen koffie. Voel je niets? Blijf dan genieten van je dagelijkse bakje. Zo eenvoudig kan het zijn!
Tenslotte nog dit: Vergeet niet dat er ook reacties ontstaan met alle andere dingen die je in de mond stopt. En dat ook factoren als stress, zware voeding en onderliggende aandoeningen een (niet onbelangrijke) rol kunnen spelen bij het ontwikkelen van maagproblemen.
Chlorogeenzuur als afslankmiddel: Het probleem met groene koffie
Nog niet zo heel lang geleden kon je overal artikels lezen over de nieuwste hype: groene koffie om af te slanken! Ook ik heb artikels als “Groene koffie: hét afslankmiddel?” met veel interesse gelezen en kom tot de conclusie dat chlorogeenzuur hier als het magische stofje wordt aangehaald.
Zoals bekend is de concentratie van chlorogeenzuur het hoogst in ruwe, ongebrande koffiebonen – de zogenaamde “groene” bonen. En er is een mogelijkheid dat dit zuurtje de vetverbranding stimuleert en je dus slanker maakt. Yes!
Maar voor je het net gaat afspeuren op zoek naar kilo’s ruwe koffiebonen, moet ik toch even nuanceren: sommige veronderstellingen worden hier als waarheid aanzien en halve waarheden worden samengevoegd tot een mooi verhaal. Dit is niet meer dan de zoveelste (waardeloze?) gezondheidshype.
Het koffiezuur wordt natuurlijk ook in capsulevorm verkocht. Een pilletje slikken en je wordt de meest sexy versie van jezelf! Gek toch dat sommigen koffie zouden laten staan omdat dit “irriterende” zuur hen maagzweren kan bezorgen, terwijl anderen het in een capsule inslikken om gewicht te verliezen?
Er bestaat een studie de de hype rond groene koffie in gang heeft gezet, een onderzoek dat in 2012 in de VS werd uitgevoerd waarbij 16 proefpersonen met gewichtsproblemen gedurende 22 weken chlorogeenzuur-capsules kregen toegediend. En ja hoor: de proefpersonen vielen af! Het gekke is dat deze “revolutionaire” studie sindsdien weer werd ingetrokken…
Dat komt omdat het onderzoek werd gesteund door een voedingsbedrijf dat (naar verluidt) de resultaten wilde manipuleren om de verkoop van een welbepaald voedingssupplement een boost te geven. En met amper zestien proefpersonen in de test (op meer dan zeven miljard mensen), kun je het niet eens een steekproef noemen.
Terwijl andere (meer reputabele) wetenschappers het onderwerp blijven onderzoeken, denk ik dat we het er allemaal over eens kunnen zijn dat de “groene koffie hype” voorlopig niet meer is dan dat. Net zoals het “eierdieet” of het bulletproof coffee dieet.
Misschien heeft het een effect, misschien ook niet. Maar een gezond eetpatroon en voldoende beweging zijn nog altijd de beste manier om af te vallen!
Is chlorogeenzuur schadelijk? Kwaliteit maakt het verschil!
In mijn zoektocht naar het antwoord op de vraag “Is koffie gezond?”, ga ik terug naar de essentie:
Een belangrijk effect van het brandingsproces van de bonen, is dat de hoeveelheid (chlorgeen)zuur drastisch afneemt. Hoe langer er gebrand wordt, hoe meer van dit zuur er verloren gaat. In de afgewerkte vorm heeft een pure Arabica koffie nog zo’n 2,5 procent over.
Deze waarden variëren niet alleen naar gelang van de koffiesoort, maar ook naar gelang van de manier van branden. Je kunt de koffiebonen zo snel mogelijk door het brandproces sturen op hoge temperatuur, of langzaam branden bij lagere temperatuur.
En je kunt het waarschijnlijk al raden: hoe zorgvuldiger en langzamer de bonen worden gebrand, hoe minder chlorogeenzuur er uiteindelijk overblijft.
Doe jezelf dus een plezier en koop hoogwaardige koffie van een branderij die zichzelf en het product waar ze mee werken respecteren. Koop kwaliteit, want alleen zo krijg je lekkere koffie waarbij de kans op maagproblemen wordt beperkt. De gebruikte grondstoffen en de manier van verwerken spelen een belangrijke rol, zowel op het gebied van smaak als gezondheidseffecten.
En daarvoor moet je niet in de supermarkt zijn, waar bonen verkocht worden die vliegensvlug door het brandproces werden gestuurd zonder oog voor de kwaliteit en het eindresultaat.
Daarom: bespaar jezelf een zoektocht op Google naar vermeende gezondheidsvoordelen of -nadelen van chlorogeenzuur. Neem in plaats daarvan liever de tijd om een lekker kopje koffie te zetten met de door jou gekozen bereidingswijze en geniet met volle teugen!
Wat denk jij? Moeten we nog meer onderzoek doen naar de effecten van chlorogeenzuur? Of moeten we vooral (h)eerlijke koffie drinken en er zoveel mogelijk van genieten? Ik hoor graag jullie mening!
